Pierwsze cztery błogosławieństwa w Ewangelii wg św. Mateusza odnoszą się do wnętrza człowieka, z którego wypływa zewnętrzne działalnie. Piąte błogosławieństwo zachęca do działania, do praktykowania czynów miłosierdzia: „Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią” (Mt 5,7)

W Biblii miłosierdzie Boga objawia się przede wszystkim przez przebaczenie win (zob. Wj 34,6-7) oraz udzielanie ludziom pomocy (zob. Iz 30,18; Ez 39,25). Bóg przebacza każdemu grzesznikowi, o ile tylko w człowieku jest odpowiednia ku temu dyspozycja (zob. Iz 55,7; Ps 103,17). Miłosierdzie Boga, który ocala swój lud, jest również widoczne u progu Nowego Testamentu w radosnym hymnie Maryi (Łk 1,54-55), a także Zachariasza (Łk 1,68-72). Według zaś św. Pawła z chwilą ukazania się światu wcielonego Syna Bożego zaczęło się również urzeczywistniać Boże miłosierdzie.

Miłosierdzie jest cechą właściwą szczególnie Bogu. Człowiek jednak także jest zachęcany do praktykowania miłosierdzia: „Bądźcie więc miłosierni, jak Ojciec wasz jest miłosierny” (Łk 6,36). Ewangelia Mateusza szczególnie mocno podkreśla potrzebę czynienia miłosierdzia. Wydaje się, iż jej autor chciał świadomie odpowiedzieć na bezduszny formalizm faryzeuszów i uczonych w Piśmie. Jezus uczy wszystkich: „Nie potrzebują lekarza zdrowi, lecz ci, którzy się źle mają. Idźcie i starajcie się zrozumieć, co znaczy: Chcę raczej miłosierdzia niż ofiary. Bo nie przyszedłem powołać sprawiedliwych, ale grzeszników” (Mt 9,12-13), „Chcę raczej miłosierdzia niż ofiary” (Mt 12,7).

Miłosierdzie to przebaczanie wszystkich krzywd, wszystkim ludziom, bez żadnego wyjątku oraz niesienie im pomocy. Tylko ci, którzy sami będą umieli przebaczać i będą nieść pomoc potrzebującym, mogą liczyć na miłosierdzie Boga. Stąd też św. Jan Chryzostom mówił, iż człowiek przebacza bliźnim nie jako dobroczyńca, ale jako dłużnik Boga. Ci, którzy będą miłosierni mogą liczyć na miłosierdzie. Piąte błogosławieństwo można sparafrazować słowami: „okazujcie sobie nawzajem miłosierdzie, a wtedy i Bóg okaże miłosierdzie dając wam królestwo Boże”.