Jeżeli chcemy zrozumieć, jakie znaczenie św. Mateusz przypisuje Duchowi Świętemu, musimy sięgnąć do Starego Testamentu?

Autorzy Starego Testamentu pod określeniem Duch Boży rozumieją należącą do Boga i pochodzącą od Niego moc, która charakteryzowała się ogromnym dynamizmem, niezwykłą różnorodnością, a nieraz i tajemniczością działania. Poprzez swojego Ducha oddziaływał On skutecznie na świat i życie poszczególnych ludzi czy społeczności. Podobnie jak Bożą mądrość, tak również i Ducha Bożego, traktowano nie jako element autonomiczny, oddzielony od Boga, lecz jako specyficzną Jego właściwość, przymiot. Ducha Bożego pojmowano jako przejaw udzielającego się na zewnątrz samego Boga.

Temu Duchowi przypisywano powstanie i istnienie świata tak ożywionego, jak i nieożywionego (Rdz 1,2; Hi 33,4). On także postrzegany jest jako wypływająca z Boga moc, którą przekazuje stworzeniom i podtrzymuje w nich życie (Hi 34,14-15).

Bóg przekazuje także wybranym ludziom swego Ducha a On uzdalnia i skłania ich do spełnienia szczególnych, przede wszystkich historycznozbawczych zadań. Opanowani Nim przywódcy Izraela, np. Mojżesz (Lb 11,17.25), dokonywali czynów wykraczających poza ludzkie możliwości i przynoszących narodowi wybawienie z różnych zagrożeń. Dla tych mężów Bożych stanowił On źródło natchnienia, niepospolitej odwagi i nieprawdopodobnej aktywności. To wszystko pozwalało im pouczać o woli i planach Bożych, z niezwykłą energią domagać się ich realizacji, upominać i karcić opornych, dokonywać zadziwiających czynów.

Duch Boży oddziaływał także na życie moralne. Jego obecność uzdalniała do trwania w wierności przymierzu, zwłaszcza do zachowywania przykazań (Ps 51,12-14), podczas gdy człowiek pozbawiony tej Bożej mocy, czyli zdany na samego siebie, okazywał się słaby i grzeszny. Uwidoczniło się to przede wszystkim w działalności i nauczaniu proroków.

Według autorów Starego Testamentu to dynamiczne i budzące zdumienie działanie Ducha Świętego ujawni się przede wszystkim w przyszłości. Kiedyś nastąpi niespotykana dotychczas eksplozja Jego aktywności. Obdarowanym Duchem Bożym oraz Jego nosicielem będzie w szczególności oczekiwany Mesjasz (Iz 11,1-9; 42,1-8; 59,21; 61,1-3). Będzie to moc, ujawniająca się w Jego zbawczej działalności.

Pamiętając o tym wszystkim, przejdźmy do Ewangelii św. Mateusza. Zwróćmy najpierw uwagę na tzw. Ewangelię dziecięctwa (Mt 1-2).