Siedem lat temu kilkadziesiąt instytucji, organizacji i stowarzyszeń we współpracy z samorządem miasta postanowiło uczcić pamięć o bohaterach zrywu niepodległościowego 1918 roku, dzięki któremu Tarnów stał się pierwszym niepodległym miastem w odradzającej się Polsce. Powstało z tej okazji Obywatelskie Porozumienie Osób i Organizacji na rzecz Tradycji i Niepodległości. Efektem współdziałania jest Festiwal Niepodległości, który ma już siedmioletnią tradycję. W ciągu minionych lat przygotowano wiele otwartych debat, spotkań autorskich, koncertów, spektakli teatralnych i pokazów filmowych. Kolejne edycje organizowane są co roku pod koniec października.

– Termin został wybrany na pamiątkę wydarzeń sprzed blisko stulecia, kiedy to tarnowianie, jako pierwsi w kraju, w nocy z 30 na 31 października 1918 roku, zrzucili jarzmo zaborcze, rozbrajając Austriaków i przejmując również pełną władzę cywilną nad miastem i okolicą, po akcie poddania się przez tarnowską Radę Miasta „rządowi w Warszawie”. Festiwal ma stanowić oddolne, obywatelskie wzmocnienie dla dumnego hasła „Tarnów – Pierwszy Niepodległy”, jakim posługuje się nasze miasto, a odnoszącego się do tej chlubnej karty naszej lokalnej i ogólnonarodowej historii – mówią organizatorzy.

Ryngrafy i Szabla

Podczas kolejnych edycji Festiwalu specjalnie powołane kapituły przyznają Ryngrafy i Szablę Niepodległości osobom zasłużonym dla miasta, regionu i Polski poprzez swą działalność patriotyczną, naukową, społeczną i kulturalną. Podczas ostatniej gali, która odbyła się 29 października w kinie Marzenie, Ryngrafy Niepodległości otrzymali Bogusław Andrzej Baczyński, Hubert Miękinia, zaś Szablę Niepodległości płk Mieczysław Korczak. Bogusław Baczyński jest zasłużonym dla ziemi tarnowskiej urzędnikiem, ale jego największą zasługą jest badanie historii powstania 1846 roku i rabacji chłopskiej. Hubert Miękinia jest najmłodszym laureatem Ryngrafu, zaangażowanym m.in. w Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich oraz grupę rekonstrukcyjną 16. Pułku Piechoty Ziemi Tarnowskiej. Laureat Szabli Niepodległości płk Mieczysław Korczak jest żołnierzem AK, zasłużonym dla Tarnowa stomatologiem. Tarnów przyznał mu tytuł Honorowego Obywatela.

Pierwsi Niepodlegli

Dwa lata temu członkowie tarnowskiego porozumienia postanowili uczcić 100. rocznicę odzyskania niepodległości makroregionalnym projektem badawczo-edukacyjno-filmowym „Pierwsi Niepodlegli”. Inicjatywa ma upamiętnić zapomnianych bohaterów polskiej niepodległości, działających na terenie południowej Polski od Cieszyna po Sanok. – Ten obszar był pierwszym realnie niepodległym regionem w odradzającej się Rzeczpospolitej. Wydarzenia z października 1918 roku są jednak wciąż nieznane rodakom. Tymczasem to wzorcowe przykłady obywatelskiej aktywności i współpracy ponad podziałami – nie powiodłyby się bez współdziałania na co dzień wrogo traktujących się środowisk, a także bez ich kooperacji w skali całego makroregionu. Te wspólnie podjęte na rzecz ojczyzny wysiłki najlepiej ilustruje fakt, że np. sporą część wyzwolicieli Tarnowa stanowili… sądeczanie, a na czele przewrotu wojskowego w Krakowie stanęli tarnowianie – podkreślają pomysłodawcy. W ramach projektu od marca ubiegłego roku powstało 70 kart pocztowych, plakatów i internetowych prezentacji z biogramami bohaterów pierwszych dni niepodległości. Do końca obecnego roku zostanie w ten sposób opisanych 100 historycznych postaci wyselekcjonowanych przez kilkudziesięciu badaczy. Efektem będzie też kilkutomowe opracowanie naukowe zawierające uporządkowaną chronologię wydarzeń w miastach, które najwcześniej odzyskały wolność. Zostanie również zrealizowany film pokazujący drogę wszystkich tych miast do niepodległości. O każdej ze 100 postaci powstaną też filmy krótkometrażowe. Do tej pory zrealizowano ich 40. Można się z nimi zapoznawać na stronie projektu pierwsiniepodlegli.pl.