Anna jako prefiguracja Maryi

Jak zauważają egzegeci, analizujący dwa pierwsze rozdziały Ewangelii Łukasza w świetle historii Anny - matki Samuela, można dostrzec pewne punkty styczne, które czynią z Anny prefigurację Maryi - Matki Zbawiciela. Wynika to z zamierzonego celu Ewangelisty Łukasza, który komponując opis dziecięctwa Jezusa obficie korzystał z biblijnej historii Samuela. W tym kontekście ks. Antoni Tronina stwierdza nawet, że „liczne paralelizmy scen wskazują na literacką zależność i typologię zamierzoną przez Łukasza”. Zestawiając poszczególne wydarzenia z życia Anny i Maryi, można wyróżnić zatem następujące elementy wspólne:          

Koleina zbieżność, jaka zachodzi pomiędzy historią Anny i Maryi, to kantyki, które obie kobiety wyśpiewały po tym, jak Bóg obdarzył je „wielkimi rzeczami”. Według powszechnej opinii egzegetów, kantyk Maryi, zwany „Magnificat”, zawiera liczne odniesienia do tekstów starotestamentalnych, w tym szczególnie do kantyku Anny:

Z przedstawionych treści jasno wynika, że Anna może być traktowana jako týpos Maryi. Na szczególną uwagę zasługują tutaj trzy motywy, które łączą postać Anny z Maryją. Pierwszy z nich to motyw poniżenia/uniżenia, z którego wywyższa sam Bóg. Widać to wyraźnie na płaszczyźnie samego słownictwa. Anna swoją sytuację określiła jako „poniżenie (LXX: tapeínōsis)” (1 Sm 1,11). Bóg, który „poniża i wywyższa (tapeinoí kaí anypsoí)” (LXX: 1 Sm 2,7), dokonał jednak wywyższenia Anny, obdarowując ją potomstwem. Również Maryja w swoim kantyku wspomniała o własnym „poniżeniu (tapeínōsis)”, z którego wywyższył ją Bóg, który „wywyższa pokornych (hýpsōsen tapeinoús)”. To wywyższenie dokonało się dzięki temu, że zarówno na Annę, jak i na Maryję wejrzał Bóg (zob. 1 Sm 1,11[LXX]; por. Łk 1,48, gdzie pojawia się ten sam czasownik epiblépō).  Drugi motyw to określenie „służebnica (doúlē)”, które odniosła do siebie zarówno Anna (zob. 1 Sm 1,11.16.18), jak i Maryja (zob. Łk 1,38). A zatem jak służebnica Anna, którą z poniżenia wywyższył Bóg poprzez obdarowanie ją potomstwem, tak również służebnica Maryja została wywyższona ze swego poniżenia przez to, że Bóg wyniósł Ją do godności Matki Syna Bożego. Notabene, owocem wywyższenia zarówno w przypadku Anny, jak i Maryi był dar macierzyństwa. To wywyższenie mogło się natomiast dokonać dzięki całkowitemu zaufaniu i zawierzeniu się Bogu każdej z niewiast. Stąd też Bóg dla obu stał się źródłem prawdziwej radości (zob. 1 Sm 2,1; por. Łk 1,47).

Trzeci motyw łączący Annę z Maryją to ich potomstwo, które przyszło na świat w „cudownych okolicznościach”. W przypadku Anny było to „wejrzenie” i okazanie litości przez Boga, który obdarzył ją darem płodności. W przypadku Maryi natomiast poczęcie Jej Syna dokonało się bez udziału męża, dzięki temu, że Duch Święty zstąpił na Nią i moc Najwyższego Ją osłoniła (zob. Łk 1,35). Należy zaznaczyć, że zarówno syn Anny, jak i Syn Maryi mieli odegrać istotną rolę: Samuel - w dziejach narodu wybranego; Jezus - w dziejach całej ludzkości.

Wymiar prefiguracji można dostrzec także w samym imieniu Anna, co oznacza „obdarzona łaską (Ḥannāh)”. W tym kontekście Anna jawi się jako zapowiedź Maryi, czyli „tej, która została przepełniona łaską (kecharitōménē)” przez Boga.