Na trzech stolicach

Biskupa Grzegorza Tomasza Zieglera możemy określać w trojaki sposób. Kiedy 18 VIII 1822 roku odbywał swój ingres do kościoła klasztornego w Tyńcu, jego nowa diecezja nosiła miano tynieckiej. W momencie, gdy biskup doprowadził do skutku przeniesienie swej siedziby do Tarnowa w 1827 roku, uzyskał również zgodę od papieża Leona XII na zmianę nazwy diecezji z tynieckiej na tarnowską. Jednak przez wszystkie lata swego pontyfikatu rezydował w Bochni.

W królewskim mieście Bochni biskup Ziegler widział duży potencjał, może nawet i na stałą stolicę nowej diecezji. Bochnia posiadała piękny kościół nadający się na katedrę, a klasztor podominikański mógłby posłużyć za seminarium. Duszpasterze bocheńscy ks. Pius Rieger i ks. Jan Mika prowadzili w mieście gimnazjum, a w 1822 roku podjęli próbę utworzenia studium filozoficznego, które nie znalazło poparcia ze strony władz austriackich. Dla biskupa Zieglera jasne było, że trzeba wykorzystać dobre warunki bocheńskie.

Władzę austriackie pozytywnie odpowiedziały na prośbę biskupa tynieckiego Zieglera dotyczącą utworzenia studium teologicznego w Bochni. Studium było wyznaczone dla kleryków IV kursu. Dokumentem poświadczającym otwarcie prowizorycznego Instytutu Teologicznego w diecezji tynieckiej jest pismo konsystorza tynieckiego z 12 X 1822 r. do konsystorza lwowskiego. Była to prośba, aby rektor lwowskiego seminarium wysłał do Bochni alumnów IV kursu pochodzących z diecezji tynieckiej. Z Lwowa wyruszyło sześciu alumnów. Ich podróż została opłacona przez władze gubernium.

  Z lewej Muzeum im. Fischera (dawny klasztor dominikanów), z prawej w kolorze żółtym Dom Bochniaków - domniemana lokalizacja domu biskupiego. Grzegorz Brożek /Foto Gość

Seminarium Episcopale Tynecensis in Bochnia rozpoczęło swą działalność 15 listopada 1822 r. Nie posiadało jednak pełnej formy stąd zwano je alumnatem. Nazwa oficjalna to Studium Teologiczne Pastoralistów. Pierwszym rektorem został ks. Andrzej Rainer.

Biskup Ziegler poznał ks. Rainera na Uniwersytecie Wiedeńskim. Rainer był adiunktem prof. Zieglera. Ta znajomość miała zapewne wpływ na powierzenie ks. Andrzejowi Reinerowi zorganizowania seminarium pastoralistów w Bochni i czuwanie nad ich wzrostem duchowym i intelektualnym. Tytuł rektora i dyrektora studium przysługiwał biskupowi, dlatego ks. Rainer tytułował się wicerektorem. Oprócz obowiązków rektora podjął także pracę wykładowcy teologii pastoralnej.

Jeżeli chodzi o inne przedmioty wykładane na studium pastoralistów to pierwszym wykładowcą katechetyki i metodyki został ks. Jan Machaczek, a następnie ks. Walenty Kostkowicz. Ten ostatni pełnił funkcję kanclerza konsystorza biskupiego. Nadmiar obowiązków sprawił, że wkrótce jego wykłady przejął ks. Michał Porębski, który był również pierwszym ojcem duchownym.

Informacje na temat liczebności kleryków i obsady profesorskiej możemy znaleźć w Archiwum Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie, gdzie zachował się Kostbuch fur das bischӧfl Prister Seminarium vom 1 Nov. 1823 bis 1838. Z tego dokumentu wynika, że początki seminarium pastoralistów nie napawały optymizmem, gdyż w dniu otwarcia było tylko 7 alumnów. Po kilku dniach liczba wzrosła do 10. Biskup Ziegler zdawał sobie sprawę z faktu prowizoryczności bocheńskiego seminarium pastoralistów, jednak miał nadzieję na unormowanie sytuacji. Próbował zatem ściągnąć do Bochni III kurs teologii, który był rozproszony w różnych seminariach. Klerycy tego kursu nie byli umieszczeni w jednym miejscu. Część studia odbywała w Wiedniu i Ołomuńcu, a część w Przemyślu i Lwowie. Plany biskupa tynieckiego zostały zahamowane przez gubernium, które podkreślając duże koszty związane z podróżą i mającą się dokonać zmianę stolicy diecezji na Tarnów zakazało przeniesienia kleryków III kursu do seminarium pastoralistów.

Studium Teologiczne Pastoralistów przetrwało w Bochni do 1826 r. Następnie zostało przeniesione do Tarnowa. Głównym powodem tej zmiany był postulat władz austriackich o ustanowieniu Tarnowa stolicą diecezji tynieckiej. 23 IV 1826 r. papież Leon XII bullą Sedium episcopalium translationes dokonał przeniesienia stolicy diecezji z Tyńca do Tarnowa. Zmianie uległa także nazwa diecezji z tynieckiej na tarnowską. Tarnów wygrał z dwóch powodów. Po pierwsze było to rozwiązanie najtańsze, a po drugie miasto to posiadało tradycję stolicy biskupiej.

  Przechowywane na plebanii w Bochni u św. Mikołaja krzesło, tron biskupi bp. Grzegorza Zieglera. Grzegorz Brożek /Foto Gość

Rezydencja biskupa mieściła się w pałacu Sanguszków, który biskup Ziegler zakupił na własny koszt. Co do seminarium to miał zostać wzniesiony nowy budynek. Zezwolenie na budowę zostało wydane już w 1825 r. jeszcze przed decyzją Stolicy Apostolskiej. Była szansa na szybkie wzniesienie nowego gmachu dla seminarzystów. Jednak biskup Ziegler nie zamierzał czekać z przeniesieniem studium teologii aż do momentu wybudowania nowego obiektu.

Po przeniesieniu się do Tarnowa prowizoryczne studium pastoralistów umieszczono w zabudowaniach tarnowskich bernardynów, którzy zgodzili się na zakwaterowanie kleryków w nadziei, że szybko przeprowadzą się do własnych nowych budynków. Wskazywała na to postawa biskupa tarnowskiego Zieglera. Jednak krótko po przeniesieniu do Tarnowa biskup Tomasz Ziegler został zamianowany ordynariuszem w Linzu. Prowizoryczne seminarium w klasztorze trwało 12 lat.

Bibliografia

Ks. R. Banach, Początki Seminarium Duchownego w Tarnowie, maszynopis, Lublin 1971 r.; Ks. R. Banach Seminarium Duchowne w Tarnowie 1838-1921, maszynopis, Lublin 1985 r.; Ks. B. Kumor, Diecezja tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786-1985, Kraków 1985 r.; Ks. B. Kumor, Dzieje polityczno – geograficzne diecezji tarnowskiej, Lublin 1958 r.; Ks. B. Kumor, Seminarium Duchowne w Tarnowie 1838-1958, w Currenda, rok 109, Tarnów 1959 r., s. 262-263.; Ks. A. Nowak, Słownik biograficzny kapłanów diecezji tarnowskiej 1786-1985, tom I. Biskupi i kanonicy, Tarnów 1999 r.