[1]  W punkcie tym zostało wykorzystane wcześniejsze opracowane Autora, zawarte w publikacji: „Anna, matka Samuela typem Maryi – Matki pełnego zawierzenia Bogu”, w: Maryja w Biblii i Kościele (Źródło wody żywej 7), red. P. Łabuda, Tarnów: Wydawnictwo „Biblos”, 2020, s. 61-74.

[2] Zob. R.W. Klein, 1 Samuel (Word Biblical Commentary 10), Dallas: Word, Incorporated, 1983, s. 5-6; por. J. Łach, Księgi Samuela. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz – ekskursy  (Pismo Święte Starego Testamentu IV/1), Poznań, Warszawa: Wydawnictwo „Pallotinum”, 1973, s. 104.

[3] Zob. R. de Vaux, Instytucje Starego Testamentu. Tom I-II, przeł. i bibliografię uzupełnił T. Brzegowy, Poznań: Pallottinum, 2004, t. 1, s. 51; por. G.M. Baran, Anna, matka Samuela typem Maryi – Matki pełnego zawierzenia Bogu, s. 62.

[4] Zob. R. Martin-Achard, „ענה ʻnh II to be destitute”, w: Theological Lexicon of the Old Testament, red. E. Jenni, C.  Westermann, tłum. ang. M.E. Biddle, Peabody: Hendrickson Publishers, 1997, s. 934; por. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski. Tom I- II (Prymasowska Seria  Biblijna), red. wyd. pol. P. Dec, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, 2008, t. 1, s. 797.

[5] Zob. O. Jurewicz, Słownik grecko-polski. Tom 1-2, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN, 2000-2001, t. 2, s. 381.

[6] Zob. G.M. Baran, Anna, matka Samuela typem Maryi – Matki pełnego zawierzenia Bogu, s. 62-63.

[7] Zob. J. Łach, Księgi Samuela, s. 107; por. R.W. Klein, 1 Samuel, s. 7.

[8] Zob. R. de Vaux, Instytucje, t. 2, s. 430-431; por. G. M. Baran, Anna, matka Samuela typem Maryi – Matki pełnego zawierzenia Bogu, s. 63.

[9] Por. J. Łach, Księgi Samuela, s. 107-108.

[10] W tłumaczeniu polskim pojawia się wzmianka, ze Anna otrzymywała „podwójną część” składanej ofiary. Jednak występujący w tym kontekście termin ʼapāyim stwarza wiele trudności. Użyty ze słowem ʼaḥaṯ – „jeden” (zob. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski, t. 1, s. 30) wskazuje na jedną tylko cześć, jaką otrzymała Anna. Jedną z prób rozwiązania trudności jest przyjęcie lekcji omawianego terminu w postaci kpym (kĕpîm – „proporcjonalnie do nich”, „równe im”). W takim ujęciu Anna jako jedna osoba otrzymała „jedną część”, „proporcjonalną do tej”, jaką otrzymała Peninna, która miała podzielić się ze swym potomstwem. W świetle tak rozumianego tekstu Anna była traktowana preferencyjnie, ponieważ jej pojedyncza część – mimo bezdzietności – była równa kilku częściom, jakie przypadały na Peninnę i jej  dzieci.  Zob. P.K. McCarter, I Samuel. A New Translation with Introduction, Notes and Commentary (The Yale Anchor Bible 8), New Haven, London: Yale University Press, 2008, s. 52; por. J. Łach, Księgi Samuela, s. 107.

[11] Zob. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski, t. 1, s. 592.

[12] Zob. tamże, t. 1, s. 123.

[13] Zob. T.O. Lambdin, Wprowadzenie do hebrajskiego biblijnego (Materiały pomocnicze do wykładów z biblistyki 11), Lublin: Wydawnictwo KUL, 2011, s. 274.

[14] Zob. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Wielki słownik hebrajsko-polski, t. 2, s. 24-25; H.-P. Stähli, „פלל pll hitp. to pray”, w: Theological Lexicon of the Old Testament, s. 991.

[15] Zaimek ʻal rozumiany tutaj jako „do, ku”. Zob. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Wielki słownik hebrajsko-polski, t. 1, s. 771.

[16] Zob. M. Filipiak, Biblia o człowieku. Zarys antropologii biblijnej Starego Testamentu (Rozprawy Wydziału Teologiczno-Kanonicznego 50), Lublin: TN KUL, 1979, s. 54; por. L. Ryken, J.C. Wilhoit, T. Longman III, Słownik symboliki biblijnej. Obrazy, symbole, motywy, metafory, figury stylistyczne i gatunki literackie w Piśmie Świętym (Prymasowska Seria Biblijna), przekł. Z. Kościuk, Warszawa 1998, s. 902-903.

[17] Zob. R.W. Klein, 1 Samuel, s. 8; por. J. Łach, Księgi Samuela, s. 110.

[18] Zob. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Wielki słownik hebrajsko-polski, t. 1, s. 49; a także s. 771-772.

[19] Zob. G.M. Baran, Anna, matka Samuela typem Maryi – Matki pełnego zawierzenia Bogu, s. 64-65.

[20] Zob. M. Filipiak, Biblia o człowieku, s. 49-51.

[21] Zob. J. de Fraine, A. Vanhoye, „Serce”, w: Słownik teologii biblijnej, red. X.  Léon-Dufour, tłum. i oprac. K. Romaniuk, Poznań: Wydawnictwo „Pallottinum”, 1994, s. 871; por. L. Ryken, J.C. Wilhoit, T. Longman III, Słownik symboliki biblijnej, s. 902.

[22] W tym kontekście Anna zwróciła się z uprzejmą prośbą, aby Heli nie uważał ją za „córkę Beliala”. Określenie Belial w Starym Testamencie miało oznaczać niegodziwców lub ludzi bezwartościowych. Zawsze wyrażało ideę złego postępowania, przewrotności. Belial był zatem uosobieniem zła. W późniejszej literaturze jest to tytuł Szatana. „Córka Beliala” to inaczej kobieta pochodząca od złego, kobieta przewrotna, niegodziwa. Zob. J. Łach, Księgi Samuela, s. 110; M.D. Coogan, „Belial”, tłum. J. Marzęcki, w: Słownik wiedzy biblijnej, red. B.M. Metzger, M.D. Coogan, red. wyd. pol. P. Pachciarek et al., Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, 1996, s. 55.

[23] Zob. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Wielki słownik hebrajsko-polski, t. 1, s. 669.

[24] Zob. M. Filipiak, Biblia o człowieku, s. 35-38.

[25] Zob. R.W. Klein, 1 Samuel, s. 9.

[26] Zob. G.M. Baran, Anna, matka Samuela typem Maryi – Matki pełnego zawierzenia Bogu, s. 65.

[27] Zob. O. Jurewicz, Słownik grecko-polski, t. 2, s. 36.

[28] Zob. J. Łach, Księgi Samuela, s. 109; R.W. Klein, 1 Samuel, s. 8.

[29] Zob. D.T. Olson, „Nazirejczyk”, przekł. A. Karpowicz, w: Słownik wiedzy biblijnej, s. 562; por. G.M. Baran, „Ucieczka do Egiptu, rzeź niemowląt i powrót do Nazaretu (Mt 2,13-23)”, w: Krąg Biblijny. Materiały dla duszpasterzy, animatorów i wszystkich, którzy pragną czytać Pismo Święte. Zeszyt spotkań 39, red. P. Łabuda, Tarnów: Wydawnictwo „Biblos”, 2019, s. 45.

[30] Zob. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Wielki słownik hebrajsko-polski, t. 1, s. 60.

[31] Zob. R.W. Klein, 1 Samuel, s. 8.

[32] Zob. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Wielki słownik hebrajsko-polski, t. 2, s. 214-216.

[33] Zob. D. Vetter, „ראה rʼh to see”, w: Theological Lexicon of the Old Testament, s. 1180.

[34] Zob. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Wielki słownik hebrajsko-polski, t. 2, s.

[35] Zob. tamże, t. 1, s. 423.

[36] Zob. W. Schottfroff, „זכר zkr to remember”, w: Theological Lexicon of the Old Testament, s. 385-386.

[37] Zob. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Wielki słownik hebrajsko-polski, t. 2, s. 477-478.

[38] Zob. np. Ps 10, 12: „Nie zapominaj o biednych!”; Ps 74,19: „życiu Twych ubogich nie zapominaj na wieki!”. W obu przypadkach mowa jest o ʻănāwîm (czyli o pokornych, pobożnych, uniżonych), czy też o ʻănîyîm (czyli o ubogich, nieszczęśliwych, potrzebujących, w konsekwencji zdanych na Boga), którzy byli przedmiotem szczególnej troski Bożej. Por. S. Łach, „ʻāni i ʻānāw – określenia modlących sie w psalmach”, w: S. Łach, Księga Psalmów. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz – ekskursy (Pismo Święte Starego Testamentu VII/2), przyg. do druku J. Łach, Poznań: Wydawnictwo „Pallottinum”, 1990, s. 595-606.

[39] Zob. w: Jenni, C. Westermann, Theological Lexicon of the Old Testament, s. 1324-1325.

[40] Podobne wyrażenie zawarte jest w Rdz 30,22, gdzie mowa jest o modlitwie Racheli, którą Bóg wysłuchał i otworzył jej łono, aby mogła urodzić dzieci: „A Bóg zlitował się (wayyizkōr = wspomniał) i nad Rachelą; wysłuchał ją Bóg i otworzył jej łono”. Zob. R.W. Klein, 1 Samuel, s. 10.

[41] Por. W. Schottroff, „ זכר zkr to remember”, w: Theological Lexicon of the Old Testament, s. 385-388; por. J. Łach, Księgi Samuela, s. 110.

[42] Zob. G.M. Baran, Anna, matka Samuela typem Maryi – Matki pełnego zawierzenia Bogu, s. 66.

[43] Zob. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Wielki słownik hebrajsko-polski, t. 2, s. 387-388.

[44] Tekst hymnu Anny stanowi – jak wykazują egzegeci – tło pieśni Maryi Magnificat. Zob. np. G.M. Baran, Anna, matka Samuela typem Maryi – Matki pełnego zawierzenia Bogu, s. 68-69 (bibliografia w: przyp. 18).

[45] Zob. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Wielki słownik hebrajsko-polski, t. 1, s. 101.

[46] Zob.  L. Ryken, J.C. Wilhoit, T. Longman III, Słownik symboliki biblijnej, s. 879.

[47] Zob. J. Łach, Księgi Samuela, s. 113. R.W. Klein, (1 Samuel, s. 15) podaje, że wyrażenie „rozwarły się me usta”, interpretowane w świetle innych fragmentów Starego Testamentu, może oznaczać niegrzeczne, pogardliwe otwarcie ust, czemu towarzyszyło wysunięcie języka i szyderczy okrzyk „Ha! Ha!” (por. Ps 35,21; Iz 57,4).

[48] Por. R.W. Klein, 1 Samuel, s. 15.

[49] Zob. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Wielki słownik hebrajsko-polski, t. 1, s. 421.

[50] Zob. tamże, t. 2, s. 137-138.

[51] Zob. J. Łach, Księgi Samuela, s. 114.

[52] Zob. L. Ryken, J.C. Wilhoit, T. Longman III, Słownik symboliki biblijnej, s. 910-911.

[53] Zob. R.W. Klein, 1 Samuel, s. 16.

[54] Zob. J. Łach, Księgi Samuela, s. 115; R.W. Klein, 1 Samuel, s. 16.

[55] Zob. L. Ryken, J.C. Wilhoit, T. Longman III, Słownik symboliki biblijnej, s. 904-905.

[56] Por. R.W. Klein, 1 Samuel, s. 17.

[57] Zob. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Wielki słownik hebrajsko-polski, t. 1, s. 320.