Modlitwa fundamentem życia religijno-moralnego
Na dar obecności i nieustanne udzielanie się Boga w Chrystusie człowiek powinien odpowiedzieć zajęciem właściwej postawy.
Fundamentalne znaczenie w życiu religijno-moralnym odgrywa cnota religijności, która zobowiązuje każdego chrześcijanina do oddawania Bogu należnej czci. Duch uwielbienia i religijnej czci – jak ukazano – przejawia się głównie w modlitwie. Modlitwa – co mocno podkreślono – nadaje właściwy kierunek i siłę całemu życiu moralnemu człowieka. Wpływa ona na kształtowanie postawy moralnej człowieka wobec Boga, bliźniego i otaczającego świata. Torują drogę dobru i służy przezwyciężaniu zła w świecie.
W życiu człowieka wierzącego modlitwa jest duchowym urzeczywistnieniem chrześcijaństwa, którego istotą i miarą jest miłość. Modlitwa jako osobowe spotkanie z Bogiem prowadzi do coraz większej zażyłości z Nim i do głębszego poznania Jego tajemnic. Wprowadza człowieka w wiekuisty krąg relacji między Ojcem, Synem i Duchem Świętym. Codzienna, wytrwała modlitwa kształtuje życie wtedy, gdy człowiek powierza Bogu swoją przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, ufając, że Bóg z którym się spotyka, spełni jego obietnicę. Ufna i naznaczona cierpliwością modlitwa jest przygotowaniem się na przyjęcie Bożej miłości udzielanej przez Ducha Świętego. Obecność na modlitwie drugiego człowieka kształtuje też postawę miłości bliźniego, która jest potwierdzeniem miłości Boga. Nie ma więc prawdziwego chrześcijaństwa bez prawdziwej modlitwy.
Modlitwa jest więc człowiekowi niejako zadana. Z powszechnego powołania Kościoła do modlitwy wynika indywidualne wezwanie każdego chrześcijanina do kontaktu z Bogiem. Św. Bazyli Wielki mówiąc o stworzeniu nawiązuje do Księgi Rodzaju. Bóg na początku powiedział słowo, a teraz oczekuje na odpowiedź i tą odpowiedzią jest zarówno modlitwa, jak i całe życie człowieka. Niezbędnym warunkiem do nawiązania takiej relacji jest uznanie przez człowieka swojej zależności od Boga i odniesienie do Niego swojej egzystencji. Przy takim założeniu każda rozmowa z Nim, wielbienie Go, przepraszanie za popełnione zło, prośba o pomoc, o zbawienie i usprawiedliwienie – będzie modlitwą, która może przerodzić się w mistyczne przeżywanie Jego obecności w duszy.
Tak więc modlitwa staje się koniecznością, gdyż człowiek uczy się myśleć w kategoriach Bożych przykazań, planów i zamiarów. Na konieczność modlitwy wskazuje sam Jezus Chrystus. Wprowadza On człowieka w relację pełną miłości, zawierzenia i dogłębnej otwartości względem Boga. Na prośbę uczniów, aby nauczył ich, jak mają się modlić, Chrystus Pan wskazuje na Ojca. Modlitwa prowadzi do jedności z Bogiem Ojcem i tworzy w ten sposób wspólnotę o charakterze rodzinnym. Zmierza do uwielbienia i uświęcenia Bożego Imienia. Przybliża przyjście Jego Królestwa. Jest prośbą o codzienny życiodajny chleb - dar życia. Staje się uniżeniem i przebłaganiem za grzechy oraz prośbą o błogosławieństwo w walce z pokusami. Dlatego człowiek ma się modlić: usilnie (Łk 11, 5-8), wytrwale (Łk 11, 9-13), z wiarą (Łk 18, 35-43), pokornie (Łk 18, 9-14), bo modlitwa ufna zostanie wysłuchana (Mt 21, 22). Tajemnica zbawienia zawiera się więc w darze modlitwy.
Literatura polecana:
- Bolewski J., Podstawy modlitwy, Kraków 2002.
- Gauthier J., Modlitwa chrześcijańska. Praktyczny poradnik, przekł. S. Filipowicz, Poznań 2012.
- Głaz S., Rodzina szkołą modlitwy chrześcijańskiej, „Edukacja. Teologia i Dialog” 7(2010), s. 66-70.
- Sojka S., Modlitwa drogą do świętości, Kraków 2011.
- Zimowski Z., Modlitwa drogą nawrócenia i służby w ujęciu Katechizmu Kościoła Katolickiego, Tarnów 1998.
Pytania:
Co to jest kontemplacja?
Gdzie szukać i kogo pytać, gdy człowiek zatęskni za modlitwą, która prowadzi do odkrycia i poznania Boga?
[1] W teologii religijność traktowano zawsze jako cnotę moralną, czyli sprawność moralną (virtus) w dziedzinie oddawania Bogu przez człowieka należnej czci. W języku potocznym religijność utożsamia się z pobożnością. Por. J. Woroniecki, Katolicka etyka wychowawcza, t 2, cz. 1, Lublin 1986, s. 272. Por. także: A. Drożdż, Dekalog cz. I. Teologia moralna szczegółowa, Tarnów 1993, s. 31-33; A. Żynel, Religijność i asceza, w: W kierunku religijności, red. B. Bejze, Warszawa 1983, s. 175-178.
[2] Por. J. Przybyłowski, E. Robek, Teologia modlitwy, t. 1, Ząbki 2004, s. 11; K. Czulak, Wiara a religijność, w: W kierunku religijności..., s. 145; J. Majkowski, Z. Perz, Modlitwa i sakramenty święte w życiu religijnym, w: W kierunku religijności..., s. 161.
[3] Por. P. Góralczyk, Cześć Boża, „Communio” 15(1987), nr 3, s. 97-99; J. Bolewski, Podstawy modlitwy, Kraków 2002, s. 12.
[4] Por. tamże. Warto podkreślić, że na temat modlitwy jako dialogu między Bogiem a człowiekiem napisano w ostatnim czasie bardzo wiele. Nie sposób jednak w tym miejscu wymieniać wszystkie pozycje. Por. dla przykładu: J. Daujat, Modlitwa, tłum. M. Wierzbicka, Warszawa 1970; P. Roztworowski, Wychowanie do życia modlitwy, „W drodze” 132(1984), nr 8, s. 55-68; H. U. von Balthasar, Modlitwa chrześcijańska, tłum. T. Sotowska, „Communio” 28(1985), nr 4, s. 17-28; S. Bastianel, Modlitwa i moralność, tłum. B. Królikowski, Kraków 1998; Z. Zimowski, Modlitwa drogą nawrócenia i służby w ujęciu Katechizmu Kościoła Katolickiego, Tarnów 1998; J. Gauthier, Modlitwa chrześcijańska. Praktyczny poradnik, przekł. S. Filipowicz, Poznań 2012.
[5] Por. Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994, nr 2656-2658 (dalej: KKK).
[6] Tamże, nr 2563.
[7] Por. J. Werbiński, Modlitwa – dialog człowieka z Bogiem, „Pedagogia Christiana” 26(2010), nr 2, s. 137; T. Borutka, Znaczenie modlitwy w życiu człowieka wierzącego w świetle nauczania papieża Jana Pawła II, „Sosnowieckie Studia Teologiczne” 4(1999), s. 66-68.
[8] Por. Franciszek, Encyklika „Lumen fidei”, Kraków 2013, nr 46.
[9] Por. Z. Uchnast, Modlitwa spotkaniem osobowym człowieka z Bogiem żyjącym, „Edukacja. Teologia i Dialog” 7(2010), s. 37-38. Por. także: W. Misztal, „Kto się modli nie traci czasu”: istota i znaczenie modlitwy chrześcijańskiej w świetle Encykliki „Deus Caritas Est” papieża Benedykta XVI, „Kieleckie Studia Teologiczne” 6(2007), s. 103-106.
[10] Por. S. Witek, Chrześcijańska wizja moralności, Poznań 1982, s. 369-371.
[11] Por. S. Sojka, Modlitwa drogą do świętości, Kraków 2011, s. 111-116.
[12] Por. W. Misztal, „Kto się modli nie traci czasu”: istota i znaczenie modlitwy..., s. 108-109.
[13] Por. tamże, s. 106-108.
[14] Por. KKK 2729-2731.
[15] Benedykt XVI, „Modlitwa i sakramenty dają nam światło prawdy”. Przemówienie podczas Mszy św. w Niedzielę Chrztu Pańskiego (Watykan – 8 stycznia 2012), „L’Osservatore Romano” (wyd. pol.) 33(2012), nr 2, s. 26.
[16] Por. I. Werbiński, Modlitwa rodzinna, w: Słownik małżeństwa i rodziny, red. E. Ozorowski, Warszawa-Łomianki 1999, s. 279-280. Por. także: E. Osewska, Wychowanie modlitewne w rodzinie, w: Katecheza ewangelizacyjna w rodzinie, parafii, szkole, red. S. Dziekoński, Warszawa 2002, s. 67-92; S. Ferfoglia, Jana Pawła II koncepcja wychowania religijnego, „Pedagogia Christiana” 11(2003), nr 1, s. 15.
[17] Por. M. Gogolik, Wychowanie religijne dziecka przedszkolnego w świetle nowej Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce, „Studia Gdańskie” 28(2011), s. 86.
[18] Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Familiaris consortio”, Częstochowa 1991, nr 59.
[19] Benedykt XVI, „Rodzina, szkoła, parafia – miejsca formacji chrześcijanina”. Homilia wygłoszona podczas nieszporów (Monachium – 10 września 2006), „Sprawy Rodziny” 1(2007), s. s. 13.
[20] Benedykt XVI, „Otwarcie na życie otwarciem na przyszłość”. Homilia podczas Mszy św. z okazji I Krajowego Spotkania Chorwackich Rodzin Katolickich (Zagrzeb – 5 czerwca 2011), „L’Osservatore Romano” (wyd. pol.) 32(2011), nr 7, s. 12.
[21] Por. F. Adamski, Duchowość życia małżeńsko-rodzinnego, w: Miłość, małżeństwo, rodzina, red. Tenże, Kraków 1985, s. 197n.
[22] Benedykt XVI, Adhortacja apostolska „Sacramentum caritatis”, Tarnów 2007, nr 19 (dalej: SC).
[23] Tamże.
[24] Tamże, nr 102.
[25] Por. KKK 1163-1170.
[26] Por. S. Głaz, Rodzina szkołą modlitwy chrześcijańskiej, „Edukacja. Teologia i Dialog” 7(2010), s. 66-70.
[27] Por. KKK 2685-2688.
[28] Por. tamże, nr 2689.
