Eucharystia pierwszego Kościoła
Osiemnaście razy na kartach Nowego Testamentu pojawia się informacja o czynności łamaniu chleba.
Pisząc o „chlebie, który łamiemy”, Paweł nawiązuje do posiłków żydowskich, w których zwrot „łamać chleb” oznacza posiłek. Motyw chleba połączony z „kielichem błogosławieństwa”, nabiera tu jednak wymiaru religijnego. Wskazuje, że wierni, którzy go łamią, wchodzą w komunię z „Ciałem Chrystusa” Źródła dla takiej myśli Apostoła Pawła należy szukać w starotestamentalnych „chlebach obecności” – „chlebach Oblicza” (zob. Wj 35,13). Spożywanie takiego chleba służy nawiązaniu osobowej więzi, którą nazwać można komunią. Ta osobowa komunia tworzy się między człowiekiem a Bogiem. Chleby obecności wskazywały na obecność Boga, natomiast Jezus podczas Ostatniej Wieczerzy daje apostołom Chleb – Prawdziwe Swoje Ciało.
Oddzielne mówienie o Krwi i Ciele Chrystusa akcentuje Jego zbawczą śmierć. Oddzielenie bowiem krwi od ciała oznacza w mentalności semickiej śmierć. Krew była dla Hebrajczyków symbolem życia. Ponieważ wierni uczestniczą w Ciele i we Krwi Chrystusa, oznacza to, że sprawując Eucharystię, uczestniczą w Jego śmierci, przyjmując na siebie zbawcze dary z niej płynące. Ponieważ zaś jest to Ciało i Krew Chrystusa, który jest „Panem”, a „Pan” oznacza u Pawła Zmartwychwstałego, stąd udział w Eucharystii jest także udziałem w zmartwychwstaniu Chrystusa[38].
Uczestniczący wspólnie w Eucharystii stają się jednością: „Ponieważ jeden jest chleb, przeto my, liczni, tworzymy jedno Ciało. Wszyscy bowiem bierzemy z tego samego chleba” (1 Kor 10,17). Podstawą tej jedności jest fakt spożywania tego samego chleba.
W dalszej części listu, w jedenastym rozdziale Paweł koncentruje się na porządku podczas zebrań liturgicznych (1 Kor 11,2-34). Przesłanie Pawła ma na celu próbę korekty postępowania członków gminy w Koryncie. Apostoł stwierdza: „nie pochwalam was i za to, że schodzicie się razem nie na lepsze, ale ku gorszemu. Przede wszystkim słyszę – i po części wierzę – że zdarzają się między wami spory, gdy schodzicie się razem jako Kościół. Zresztą nawet muszą być wśród was rozdarcia, żeby się okazało, którzy są wypróbowani. Tak więc, gdy się zbieracie, nie ma u was spożywania Wieczerzy Pańskiej. Każdy bowiem już wcześniej zabiera się do własnego jedzenia, i tak się zdarza, że jeden jest głodny, podczas gdy drugi nietrzeźwy. Czyż nie macie domów, aby tam jeść i pić? Czy chcecie znieważać Boże zgromadzenie i zawstydzać tych, którzy nic nie mają? Cóż wam powiem? Czy będę was chwalił? Nie, za to was nie chwalę! (1 Kor 11,17-22).
Przesłanie Apostoła Pawła Apostoł rozpoczyna się wzmianki, iż chrześcijanie zbierają się na wspólnych zgromadzeniach. Miały one miejsce w domach prywatnych. Wywód apostoła świadczy o tym, iż sprawowanie Eucharystii we wspólnocie łączyło się z chrześcijańskimi agapami. Podczas tych spotkań spożywano wspólny posiłek i celebrowano Eucharystię. Dopiero później w Kościele do rozdzielenia obydwu tych uczt – agapy i po jej zakończeniu Eucharystii.
Paweł, mieszkając w Koryncie, zatrzymał się w przylegającym do synagogi domu Tycjusza Justusa (Dz 18,7). Być może także w tym domu chrześcijanie korynccy gromadzili się na sprawowanie wieczerzy Pańskiej. Znając zwyczaje panujące w tej wspólnocie Paweł napomina Koryntian za zdarzające się wśród nich spory. Pochwalając Koryntian za to, że podtrzymują tradycje równocześnie jest zmuszony postawić zarzut, iż wspólne zebrania nie służą celowi, który winny osiągać. Zamiast scalać wewnętrznie wspólnotę, powodują jej rozbicie. Paweł stwierdza, że chrześcijanie korynccy spotykają się „jako Kościół”. We wskazaniu tym zawiera się myśl, iż Eucharystia buduje Kościół.
[1] Zob. F. Gryglewicz, Chleb, wino i Eucharystia w symbolice Nowego Testamentu, Poznań 1968, s. 10; D. Rops, Życie codzienne w Palestynie w czasach Chrystusa, Poznań 1965, s. 278-289.
[2] Łacińskie wyrażenie „panem frangere” występuje z rzadka u w tekstach rzymskich, jedynie jako zwrot poetycki. Nie posiada żadnych konotacji religijnych. Zob. W. Surmiak, „Łamanie chleba” w Nowym Testamencie (Łk 24,35 i Dz 2,42), „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 36(2003), z. 2, s. 405.
[3] Zob. L, Stachowiak, Księga Jeremiasza. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, Poznań 1967, s. 229.
[4] Zob. R. Sikora, Gest „łamania chleba” w Nowym Testamencie, w: Biblia o Eucharystii, red. S. Szymik, Lublin 1997, s. 116.
[5] Wskazanie miejscowości Emaus wydaje się być niewykonalne. Według części komentatorów wioska Emaus to starożytna osada – warownia Ammaus, opisywana przez Józefa Flawiusza, leżąca w pobliżu Jerozolimy, założona przez Wespazjana i będąca miejscem osiedlania się weteranów rzymskich. Według innych biblijne Emaus należy sytuować w miejscu dzisiejszej wioski Amwas, która w czasach rzymskich nosiła nazwę Nikopolis. Dla całości wspomnieć także należy dzisiejsze franciszkańskie sanktuarium eucharystycznym znajdującym się w miejscowości al-Qubeibeh. Z tą właśnie wioską najbardziej wydaje się korespondować Łukaszowy opis, choć poza informacją o odległości, nic więcej na to dzisiejsze sanktuarium franciszkańskie właściwie nie wskazuje. Zob. P. Łabuda, Słuchanie słowa i łamanie chleba jako memoria resurrectionis (Łk 24,13-35), „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 64 (2011) z. 3, s. 235-254.
[6] Zob. I. Gargano, Lectio divina do opisów zmartwychwstania, Sandomierz 2003, s. 117.
[7] Zob. J. Nolland, Luke (18,35-24,53), WBC vol. 35c, Dallas 1993, s. 1202.
[8] Euzebiusz z Cezarei, Historia Kościelna, Kraków 1993, IV,22.
[9] Zob. Euzebiusz z Cezarei, Historia Kościelna, III,32.
[10] Stąd też według Orygenesa towarzyszem Kleofasa mógł być jego syn Symeon; zob. Contra Celsum, II,62.68.
[11] Zob. J. Ernst, Das Evangelium nach Lukas, Regensburg 1977, s. 655.
[12] A zatem dwa uczniowie podążali, byli w podróży, byli w drodze; zob. R. Popowski, Wielki słownik grecko-polski, s. 515.
[13] Zob. R. Popowski, Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu, Warszawa 1997, s. 426; I. Gargano, Lectio divina do opisów zmartwychwstania, s. 115.
[14] Zob. P. Billerbeck, H.L. Strack, Kommentar zum Neuen Testament aus Talmud und Midrasch, Bd. II, München 1969, s. 273.
[15] Zob. J. Ernst, Das Evangelium nach Lukas, s. 660.
[16] Zob. P. Łabuda, Słuchanie słowa i łamanie chleba jako memoria resurrectionis (Łk 24,13-35), s. 248.
[17] Zob. J. Nolland, Luke, s. 1206.
[18] Zob. P. Łabuda, Znaczenie chleba w Biblii, w: Eucharystia – pokuta i pojednanie w katechezie, red. J. Stala, Kielce 2007, s. 15-30.
[19] Zob. J. Wanke, Die Emmauserzählung. Eine redaktionsgeschichtliche Untersuchung zu Lk 24, 13ß35, Leipzig 1974, s. 46.
[20] Zob. K. Romaniuk, „Łamanie Chleba”, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 40(1987), s. 1-7.
[21] Zob. R. Popowski, Wielki słownik grecko-polski, s. 45-46.
[22] Zob. R. Bartnicki, Jezus w drodze do śmierci i zmartwychwstania. Komentarz do Ewangelii Marka 8,27 – 16,20, II, Mk 14,1 – 16,20, 142-143.
[23] Zob. R. Sikora, Gest „łamania chleba” w Nowym Testamencie”, s. 121; M. Rosik, Eucharystia w tradycji biblijnej, s. 920-921.
[24] Zob. szerzej J. Łach, Rola gminy jerozolimskiej w pierwotnym Kościele (Dz 2,42-47; 4,32-35; 5,12-16), w: Scrutamini Scripturas, Kraków 1980, s. 90-91.
[25] Sceptycy sugerują, iż skoro św. Łukasz nie był świadkiem owych pierwszych lat Kościoła w Jerozolimie, to jego relacja z tego okresu nie może być w pełni wiarogodna. Uznanie takie jednak nie wydaje się być wiarogodnym, gdyż podróżując z Apostołem Pawłem Łukasz miał szeroki kontakt z pierwszymi członkami wspólnoty jerozolimskiej. Pamiętać także trzeba o założeniu jakie podaje w Łk 1,1-4 Autor Ewangelii i Dziejów. Zob. W. Kurz, Dzieje Apostolskie. Katolicki Komentarz do Pisma Świętego, Poznań 2021, s. 47.
[26] Zob. A. Najda, Modlitwy pierwszych chrześcijan w świetle Dziejów Apostolskich, „Studia Gdańskie” 46(2020), s. 20. Warto zwrócić uwagę, iż autor Dziejów Apostolskich gdy mówi o spożywaniu zwykłych posiłków, używa raczej innych zwrotów niż „łamać chleb” (Dz 2,46; 9,19; 10,10; 10,13; 20,11; 27,33-34). Zob. P. Podeszwa, Eucharystia pierwotnego Kościoła w świetle Dziejów Apostolskich, s. 130.
[27] Zob. J. Kudasiewicz, Eucharystia pierwotnego Kościoła, w: Eucharystia – miłość i dziękczynienie, red. W. Słomka, A.J. Nowak, Lublin 1992, s. 23; A. Najda, Modlitwy pierwszych chrześcijan w świetle Dziejów Apostolskich, s. 20.
[28] W. Chrostowski, Eucharystia u pierwszych chrześcijan i dziś, „Więź” 30(1987), s. 41.
[29] Zob. W. Kurz, Dzieje Apostolskie, s. 47-48.
[30] Zob. M. Rosik, Eucharystia w tradycji biblijnej, s. 924.
[31] Zob. P. Podeszwa, Eucharystia szkołą „kultury solidarności” w świetle wybranych tekstów Nowego Testamentu, w: Zarzućcie sieci, red. P. Kot, Legnica 2021, s. 245.
[32] Zob. P. Podeszwa, Eucharystia pierwotnego Kościoła w świetle Dziejów Apostolskich, s. 134.
[33] Zob. W. Kurz, Dzieje Apostolskie, s. 341.
[34] Zob. R. Sikora. Gest „łamania chleba” w Nowym Testamencie, s. 121.
[35] Zob. J. Kurz, Dzieje Apostolskie, s. 420.
[36] Zob. M. Rosik, Eucharystia w tradycji biblijnej, s. 929-930.
[37] A. Tronina, „Kielich błogosławieństwa” (1 Kor 10,16) u źródeł liturgii eucharystycznej, w:biblia o Eucharystii, red. S. Szymik, Lublin 1997, s. 174-175.
[38] Zob. E.J. Jezierska, Udział w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa, w: Eucharystia, red. J. Krucina, Wrocław 1987, s. 168.
Pytanie
Kto w starożytności mógł uczestniczyć w całej Mszy św.?
Odpowiedzi z podaniem tradycyjnego adresu pocztowego prosimy przesyłać e-mailem na adres: studium@gosc.pl lub pocztą tradycyjną:"Gość Niedzielny" Plac Katedralny 1
33-100 Tarnów
Administratorem danych osobowych jest Instytut Gość Media (Organizator). Dane osobowe są przetwarzane na podstawie Pani/Pana zgody, w celu przeprowadzenia konkursu, przez okres do zakończenia całego postępowania konkursowego. Dane osobowe mogą być udostępniane uprawnionym organom. Przysługuje Pani/Panu prawo dostępu do treści swoich danych, żądania ich sprostowania, usunięcia, ograniczenia przetwarzania, przenoszenia, wniesienia sprzeciwu, wniesienia skargi do organu nadzorczego. W każdym momencie zgody na przetwarzanie danych w celu przeprowadzenia konkursu jak i opublikowanie wyników mogą zostać wycofane przez kontakt na adres e-mail: sekretariat@igomedia.pl.
Ze względów bezpieczeństwa, kiedy korzystasz z możliwości napisania komentarza lub dodania intencji, w logach systemowych zapisuje się Twoje IP. Mają do niego dostęp wyłącznie uprawnieni administratorzy systemu. Administratorem Twoich danych jest Instytut Gość Media, z siedzibą w Katowicach 40-042, ul. Wita Stwosza 11. Szanujemy Twoje dane i chronimy je. Szczegółowe informacje na ten temat oraz i prawa, jakie Ci przysługują, opisaliśmy w Polityce prywatności.