Najpierw Sąd

Ks. Zbigniew Wielgosz

publikacja 28.10.2014 11:02

Lokalizacja starego cmentarza w Brzesku, naprzeciw budynku Sądu rejonowego, jest przypadkowa, ale to nie odbiera mu dodatkowego znaczenia.

Stary cmentarz w Brzesku Stary cmentarz w Brzesku
Ks. Zbigniew Wielgosz /Foto Gość

Wchodzących na stary cmentarz w Brzesku wita najpierw symboliczny Grób Nieznanego Żołnierza, poświęcony poległym Polakom w czasie zdobywania i ochrony niepodległości w latach 1914 - 1920.

Za pomnikiem na ścianie cmentarnego muru umieszczono tablice z imionami i nazwiskami zamordowanych brzeszczan m.in. podczas II wojny.

Zaś przy samym wejściu znajduje się replika krzyża z napisem „Gloria victis”. To pamiątka powstania styczniowego.

Nie jest znana dokładna data powstania cmentarza.

– Można jedynie przypuszczać, że cmentarz ten założony został pomiędzy 1785 a 1813 rokiem – pisze Jerzy Wyczesany w artykule „Brzeskie nekropolie”.

W 1973 roku cmentarz został zamknięty. Chowani są na nim tylko ci, którzy posiadają na jego terenie swoje grobowce.

– Brzeski cmentarz kryje prochy wielu znakomitych obywateli miasta: burmistrzów, urzędników, artystów, lekarzy, aptekarzy, nauczycieli, księży wojskowych, mieszczan i szlachtę. Znaleźć na nim można, mimo upływu czasu i wandalizmu ludzi, kilkadziesiąt interesujących rzeźb nagrobnych, grobowców i nagrobków wykonanych przez rzeźbiarzy i kamieniarzy z Brzeska, Krakowa, Lwowa, Bochni, Tamowa – podaje Jerzy Wyczesany.

Spośród kaplic cmentarnych na szczególną uwagę zasługują kaplice Damasiewiczów i Sumińskich (Ożegalskich).

– Jednym z najciekawszych dzieł sepulkaralnych na brzeskim cmentarzu jest granitowy nagrobek w kształcie obelisku Antoniego Bogorii Pleszowskiego (1878), jego żony Marii Emilii z Bobowników (1870) oraz ich dzieci Władysława (1872) i Zuzanny (1876), wykonany przez lwowskiego rzeźbiarza Ludwika Makolandrę, autora wielu nagrobków na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Pod względem artystycznym interesująco prezentują się nieliczne już dzisiaj żeliwne krzyże nagrobne, bądź figury aniołów, które rozpowszechnione były od połowy XIX w., aż do ok. 1914 roku – pisze J. Wyczesany.

„Brzeski cmentarz kryje ponadto szczątki wielu innych znakomitych osobistości, m.in.: Stanisławy z Wojciechowskich-Sosnowskiej (1863) poetki i matki aktora Ludwika Solskiego, Kazimierza Missony jun. (1929), nauczyciela gimnazjalnego i żołnierza legionów, dr. Jana Władysława Brzeskiego (1942), lekarza, burmistrza Brzeska i przewodniczącego Rady Narodowej Powiatu Brzeskiego w 1918 r. (zginął w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu), dr. Adama Petersa (1940), lekarza powiatowego w Brzesku i Wadowicach (zginął w obozie koncentracyjnym w Mauthausen), Józefa Nowotnego (1946), właściciela cyrku, Henryka Nowotnego (1949), artystę cyrkowego, Józefa Kajaka (1940), nauczyciela gimnazjalnego, Henryka Szczepka (1913), kierownika szkół brzeskich, oraz księży: Jana Kantego Stopy (1903), Jana Głąba (1917) i Pawła Wieczorka (1964). Jana Kantego Stopy (1903), Jana Głąba (1917) i Pawła Wieczorka (1964).” – czytamy w tekście Jerzego Wyczesanego.