Nauka pod groźbą śmierci

Czy warto było ryzykować życie, by uczyć dzieci, które miały być jedynie niewolnikami rasy panów? W Zabawie odpowiedź była jasna.

Spotkanie przy pomniku.
ks. Zbigniew Wielgosz /Foto Gość

W sanktuarium bł. Karoliny w Zabawie odbyła się uroczystość odsłonięcia pomnika upamiętniającego Janinę Wilk i innych nauczycieli, którzy w latach 1940-1945 organizowali i prowadzili tajne nauczanie.

Przed odsłonięciem można było wysłuchać prelekcji na temat znaczenia tajnego nauczania, którą wygłosił naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Krakowie Maciej Korkuć.

- Aktywna walka z wrogiem Polski polegała nie tylko na używaniu broni bądź konspiracji, ale również na uczeniu dzieci i młodzieży, co wiązało się z zagrożeniem życia lub wręcz śmiercią. Okupant nie potrzebował wykształconych ludzi, lecz niewolników, dlatego bezwzględnie karał tych, którzy organizowali tajne nauczanie i w nim uczestniczyli - mówił M. Korkuć.   

Bez względu na zagrożenie życia komplety w Zabawie organizowała Janina Wilk, pochodząca ze sąsiedniego Zdrohca, która przed samą wojną była nauczycielką w gminazjum św. Jadwigi w Tarnowie.

Po zamknięciu szkół przez okupanta powróciła w rodzinne strony i zamieszkała na Kępie, w jednym z przysiółków Zabawy.

W jej domu w latach 1940-1945 odbywały się tajne komplety, w których uczestniczył dzieci z Zabawy i okolicznych wsi.

Nauka odbywała się na poziomie gimnazjalnym i licealnym. Pani Janinie pomagali w nauczaniu inni nauczyciele, choć zdarzało się to sporadycznie. Religię wykładał ks. proboszcz Franciszek Sitko.

- Cała społeczność zaangażowała się w organizowanie tajnego nauczania, dzięki czemu okupantom nie udało się powstrzymać działań edukacyjnych - podkreśla Wioletta Dzik, dyrektorka szkoły w Zabawie.   

Uczniowie mogli zdawać egzaminy przed tajną komisją z Brzeska. Po wojnie zaś mogli kontynuować naukę, a ich dotychczasowa edukacja była honorowana przez nowe władze.

- Była wspaniałym nauczycielem. Uczyła z ogromnym zapałem poszczególnych przedmiotów. Nigdy nie żałowała czasu na powtarzanie materiału, tak aby wszyscy uczniowie opanowali materiał. Często zadawała pytanie: „A ty, co o tym sądzisz?”. Było trudno na nie odpowiedzieć, ponieważ mieliśmy trudności z posługiwaniem się językiem literackim, mieliśmy mały zasób słów, nie byliśmy oczytani. Stopniowo pani profesor nauczyła nas samodzielnego myślenia i wyrażania go słowem - wspominają byli uczniowie.

W intencji Janiny Wilk, ks. Sitko i innych nauczycieli, a także rodziców i uczniów tajnych kompletów w Zabawie została odprawiona Msza św. w zabawskim sanktuarium, której przewodniczył ks. dr Andrzej Jasnos, dyrektor Wydziału Katechetycznego Kurii Diecezjalnej w Tarnowie. W homilii podkreślił, że obecna szkoła im. św. Jana Pawła II w Zabawie kontynuuje tradycję solidnego kształcenia w duchu wartości zapisanych w słowach „Bóg, Honor, Ojczyzna”.

Po Mszy św. wszyscy uczestnicy uroczystości przeszli pod pomnik, który znajduje się w ogrodzie tuż obok sanktuarium i pomnika Przejście.

W odsłonięciu pomnika wzięli udział m.in. prof. Włodzimierz Bernacki, wiceminister edukacji, pełnomocnik rządu ds. monitorowania wdrażania reformy szkolnictwa wyższego i nauki, małopolska kurator oświaty Barbara Nowak, Maciej Korkuć z IPN, starosta tarnowski Roman Łucarz, ks. prał. Zbigniew Szostak, przedstawiciele samorządu gminy Radłów, mieszkańcy Zabawy, uczniowie szkoły, oraz dzieci z zespołu Promyczki z Nowego Sącza, które śpiewały podczas Mszy św.