Otwarta krypta

Otwierana jest ona każdego roku z okazji Uroczystości Wszystkich Świętych i Dnia Zadusznego. To jedyna krypta w katedrze, którą można zwiedzać. W podziemiach bazyliki jest w sumie siedem krypt.

W krypcie biskupów spoczywają: bp Józef Wojtarowicz, abp Jerzy Ablewicz, bp Jan Stepa i bp Franciszek Lisowski.  Jest tam także grób ks. Andrzeja Tarły, prepozyta kolegiaty katedralnej zmarłego w 1642 roku.

„W krypcie biskupów możemy się też pomodlić w intencji kapłanów, którzy przez wieki pracowali w katedrze, a których szczątki spoczywają poniżej trumien biskupów. Zapraszam do odwiedzenia krypty zwłaszcza uczniów tarnowskich szkół, by poznali historię diecezji i pomodlili się za zmarłych biskupów ” – mówi ks. Stanisław Salaterski, proboszcz parafii katedralnej.

4 listopada o godzinie 18 w bazylice katedralnej w Tarnowie zostanie odprawiona Msza św. w intencji zmarłych biskupów. Będzie jej przewodniczyć ordynariusz diecezji bp Andrzej Jeż, a homilię wygłosi ks. infułat Zdzisław Sadko. Natomiast Msza za zmarłych kanoników Kapituły Katedralnej będzie celebrowana 5 listopada o 18.00. Będzie jej przewodniczyć prepozyt Kapituły ks. Władysław Kostrzewa, a kazanie wygłosi ks. Bolesław Margański.

Początki krypty biskupów sięgają  XV wieku. Było to miejsce wiecznego spoczynku kapłanów należących do kapituły kolegiackiej w Tarnowie, utworzonej w 1400 r.  przez bpa Piotra Wysza oraz kapłanów pracujących przy kolegiacie. Przed 1973 r. zmodernizowano kryptę, by móc złożyć tam szczątki bpa Wojtarowcza sprowadzone z Krakowa. Kolejny raz prace były prowadzone przed 1990 r., gdy przygotowywano miejsce na pochówek abpa Ablewicza. Sześć lat temu była kolejna modernizacja, kiedy to przygotowywano kryptę do przeniesienia szczątków biskupów Jana Stepy i Franciszka Lisowskiego. Spoczęli tam  31 marca 2009 r. Podczas prac ujednolicono dwa kamienne sarkofagi - ks. A. Tarły i bpa  J. Wojtarowicza, wzmocniono konstrukcję oraz wybudowano dodatkowe grobowce. W krypcie będą w przyszłości spoczywać biskupi tarnowscy.

W tarnowskiej katedrze są także wielkie pomniki nagrobne. Pomnik upamiętniający Jana Hetmana Tarnowskiego i Jana Krzysztofa ma 13 metrów wysokości. U stóp pomnika znajduje się wejście do krypty grobowej Tarnowskich, w której spoczywają szczątki zmarłych z tej rodziny. Pomnik Ostrogskich, poświęcony Januszowi Ostrogskiemu i jego pierwszej żonie Zuzannie jest wykonany w czarnym i czerwonym marmurze oraz w alabastrze. On także ma prawie 13 metrów wysokości. Wejście do krypty Ostrogskich znajduje się w nawie południowej w pobliżu ołtarza Matki Bożej Bolesnej, a w krypcie jest sarkofag zmarłych Janusza i Zuzanny. 

Ponadto w katedrze jest wiele epitafiów. Najstarsze wykonano 1575 r. przez Wojciecha Kuszyca na upamiętnienie bliżej nieznanego rzeźbiarza krakowskiego Wojciecha. Najnowsza tablica pamiątkowa poświęcona jest śp. arcybiskupowi Józefowi Życińskiemu.

Nie wiadomo ile osób może spoczywać w tarnowskiej katedrze. Pierwsze pochówki pod posadzką świątyni lub wokół jej murów były zapewne dokonywane zgodnie ze średniowiecznym zwyczajem już w XIV wieku - o czym świadczą drobiny kości napotykane przy pracach ziemnych w pobliżu ścian katedry. Ostatnie pogrzeby świeckich w podziemiach katedry, w tzw. krypcie mieszczan znajdującej się pod nawą główną miały miejsce w latach 1775, 1792, o czym świadczą daty wypisane na pokrywach trumien znajdujących się w krypcie.  Za ceglanym murem w krypcie znajduje się duża ilość szczątków zasypanych piaskiem, co świadczy o tym, że w krypcie mieszczan co pewien okres czasu szczątki zmarłych, ze zniszczonych trumien przenoszono do ziemi za ścianką w krypcie a na pozyskanym miejscu grzebano kolejnych mieszczan. Koniec tej praktyki wiąże się z decyzjami władz austriackich zabraniającymi grzebać we wnętrzu kościołów i tworzącymi cmentarze poza murami miast. Wtedy utworzono w Tarnowie obecny Stary Cmentarz. Niestety w księgach zmarłych nie udało się ustalić danych personalnych pogrzebanych w podziemiach katedry.