Kim dla Ewangelisty jest umiłowany uczeń stojący pod krzyżem?

Zawsze intrygowała ludzi tajemnicza postać ucznia. Ewangelista świadomie nie wymienia jego imienia. Mógł przecież napisać, kto stał pod krzyżem. Nie uczynił jednak tego, gdyż chodzi mu o ucznia w ogóle. Umiłowany uczeń reprezentuje wszystkich, o których Jezus mówi: „Kto ma przykazanie moje i zachowuje je, ten Mnie miłuje. Kto zaś Mnie miłuje, ten będzie umiłowany przez Ojca mego, a również Ja będę go miłował” (J 14,21). Pod krzyżem umiłowany uczeń reprezentuje uczniów Jezusa, czyli wszystkich, którzy będą słuchać Jego głosu i należeć będą do Jego owiec (J 10,16). Uosabia wszystkich wierzących, którzy z nim byli obok krzyża i stali się synami Maryi.

Na szczególną uwagę zasługuje zdanie kończące opis: „I od tej godziny uczeń wziął Ją do siebie”. W ten sposób Ewangelista podkreśla, że wola Jezusa została zrealizowana. Tę wypowiedź rozumie się najczęściej dosłownie. Uważa się, że Ewangelista stwierdza, iż uczeń wziął Maryję ze sobą czy też do swego domu. Jednakże, gdy dokładniej przypatrzymy się słowom: „do siebie”, zauważamy, że chodzi tutaj o coś więcej. Gdybyśmy wzięli do ręki oryginalny tekst grecki, zauważylibyśmy, że św. Jan napisał: „do swojej własności”. Własnością, czyli tym, co cechuje ucznia, jest wiara. Każdy uczeń bierze do swej własności Jezusa, czyli uznaje w Nim Zbawcę. Podobnie powinien także przyjąć Maryję, czyli uznać Ją za swoją Matkę.

Ewangelista opisuje wydarzenie do krzyżem, aby wyjaśnić, jakie miejsce w nowym życiu, życiu wiary doskonałego ucznia, który reprezentuje wszystkich wierzących, winna zajmować Matka Jezusa. Od tej godziny, czyli od chwili zbawienia, każdy wierzący ma wspólnego z Chrystusem Ojca Niebieskiego i Matkę Syna Bożego według ciała. Od godziny uwielbienia Jezusa umiłowany uczeń, jako przedstawiciel wszystkich wierzących, zgodnie z testamentem Mistrza, przyjął Jego Matkę za swoją Matkę; jako cząstkę uprzywilejowaną „dziedzictwa Mistrza”. Na Kalwarii Kościół - wspólnota mesjańska, stworzony przez Słowo Jezusa i reprezentowany przez ucznia - otrzymał Maryję jako Matkę. W testamencie krzyża Ewangelista dostrzega więc wielką tajemnicę wiary, a mianowicie ogłoszenie macierzyństwa duchowego Maryi (por. Encyklika Redemptoris Mater Jana Pawła II, nr 21-24).