Rzeczy ostateczne człowieka w Pięcioksięgu i u proroków

Niebo jako przestrzeń ponad ziemią (firmament)

Hebrajskie określenie „nieba” – šāmajim – rozumianego jako część wszechświata (firmament) zawiera pierwszy werset Księgi Rodzaju: „Na początku stworzył Bóg niebiosa i ziemię” (Rdz 1,1). Przytoczona formuła „niebiosa (niebo) i ziemia” jest figurą retoryczną, znaną jako meryzm, wyrażającą idę całości, uniwersum. Termin „ziemia” oznacza w tym przypadku przestrzeń pod sklepieniem niebieskim, natomiast słowo „niebo” może w tym kontekście wskazywać na sferę ponad kopułą tego sklepienia lub rzeczywistość należącą do obszaru dostępnego ludzkiemu postrzeganiu. Zestawiając termin „niebo” (hebr. šāmajim) z paralelnym terminem „sklepienie” (hebr. rāqîaʽ), znajdującym się w dalszej części opowiadania o stworzeniu świata, można powiedzieć, że natchniony autor mówi o niebie rozumianym jako element dwuczłonowej przestrzeni tworzącej wszechświat: niebo – ziemia.

O niebie jako przestrzeni ponad ziemią mówi Księga Rodzaju w opowiadaniu o stwórczym dziele Boga w następujących słowach: „Następnie rzekł Bóg: Niech się stanie sklepienie pośrodku wód i niech rozdzieli wody od wód. I uczynił Bóg sklepienie, oddzieliwszy wody, które były na dole sklepienia, od wód, które były ponad sklepieniem. Tak się też stało. Po czym nazwał Bóg sklepienie niebem (hebr. rāqîaʽ). A był [to] wieczór i był [to] poranek, dzień drugi” (Rdz 1,6-8). Przytoczony fragment Księgi Rodzaju opowiada o stworzeniu potężnego nieboskłonu, rozumianego jako przestrzeń ponad ziemią, który swoim wyglądem przypomina masywną, solidną, kopułę, coś w rodzaju klosza przykrywającego znajdujący się pod nim ziemski obszar. Biblijny autor wyobraża sobie sklepienie niebieskie jako materialne sklepienie, wspierające się na potężnych filarach (Hi 26,11) i fundamentach (2Sm 22,8), które ma za zadanie oddzielić od siebie wody: te górne stanowią zbiornik wody wypełniony różnymi żywiołami – deszcz, śnieg, grad (Hi 38,22nn) – wydostającymi się we właściwym momencie na zewnątrz (Rdz 7,11). To właśnie na tym sklepieniu nieba zostają umieszczone ciała niebieskie (Rdz 1,14-15), świadcząc o potędze tej kosmicznej architektury (Iz 40,26; Hi 38,31-32).