Chluba w kształcie litery "E"

Kiedy w 1826 roku biskup Ziegler pisał do Rzymu o budowie nowego seminarium duchownego, które miało pomieścić 120 alumnów, pewnie nie podejrzewał, że na nowy gmach, trzeba będzie poczekać jeszcze 12 lat.

Prowizoryczne seminarium pastoralistów mieszczące się najpierw w Bochni, a następnie w Tarnowie nie było w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb alumnów podejmujących formację intelektualną i duchową. Klerycy tarnowscy studiowali teologię głównie we Lwowie oraz w Wiedniu, Przemyślu, Ołomuńcu i Pradze Czeskiej. Takie rozdrobnienie kandydatów do kapłaństwa dla tradycji diecezjalnych było bardzo niekorzystne.

6 VI 1838 roku dekret władz austriackich zezwolił na otwarcie w Tarnowie w pełni zorganizowanego Seminarium Duchownego wraz z diecezjalnym Naukowym Instytutem Teologicznym. Warto zauważyć, że nie był to tylko kolejny etap seminarium pastoralistów, lecz coś zupełnie nowego. Diecezja tarnowska po wielu latach starań i zabiegów mogła wreszcie otworzyć własny ośrodek formacji intelektualnej i duchowej dla nowych pokoleń kapłanów diecezjalnych.

26 VI 1838 roku rozesłano radosną wiadomość do wszystkich alumnów z diecezji tarnowskiej studiujących poza granicami diecezji, oraz do wszystkich dziekanów. Konsystorz zawiadamiał w tym liście, że od dnia 1 IX 1838 roku rozpoczyna swą działalność Seminarium Duchowne, oraz Naukowy Instytut Teologiczny. Pod koniec sierpnia biskup Franciszek Zachariasiewicz podpisał dekrety nominacyjne przełożonych seminaryjnych. Oczywiście takie nominacje musiały być poprzedzone aprobatą władz państwowych. Gubernium przewidziało 5 przełożonych dla tarnowskiego seminarium: rektor, wicerektor, ojciec duchowny i dwóch prefektów. W administracji austriackiej przewidywano dla przełożonych czy też profesorów okres tymczasowy, po którym stawało się „rzeczywistym” profesorem. Obok 5 księży przełożonych było 7 profesorów.

  Religioni et litteris. Religii i naukom. Grono profesorów WSD w Tarnowie. wsd.diecezja.tarnow.pl

Po wielu latach oczekiwania nadszedł dzień 1 IX 1838 roku, w którym ksiądz rektor Michał Król dokonał uroczystego otwarcia Seminarium Duchownego, oraz Naukowego Instytutu Teologicznego w Tarnowie. W inauguracji udział wzięli: biskup Zachariasiewicz, który odprawił w katedrze uroczystą Mszę świętą, kapituła katedralna, kolegium profesorskie i przełożeni. Nie zabrakło przede wszystkim 103 alumnów – studentów teologii (73) i filozofii (30). Zgromadzili się również studenci filozofii spoza seminarium (około 100), oraz ponad 200 gimnazjalistów.

Nowy gmach seminaryjny miał imponujący wygląd i na trwałe stał się ozdobą miasta. Zajmował obszar 2000 m². Zbudowany był w kształcie litery „E”, frontem na południowy wschód, posiadał dwa piętra z ostrym dachem, bez poddasza. W środku budynku była brama główna prowadząca na przestrzał na podwórze seminaryjne i dalej do ogrodu. W holu bramy głównej po prawej stronie przy wejściu umieszczono marmurową tablice, która upamiętniała założenie seminarium i jego fundatora cesarza Ferdynanda I. Na frontonie gmachu umieszczono napis: Ferdinandus I religioni et litteris. Tablica została usunięta już w latach międzywojennych, a napis uległ zmianie. Pozostawiono jedynie słowa: Religioni et litteris. Miały one wskazywać cel, jakiemu służył gmach.

W skrzydle południowym mieścił się otwarty w 1837 roku Instytut Filozoficzny. W skrzydle północnym było mieszkanie kucharza i pomieszczenie dla służby kuchennej. Każde ze skrzydeł miało swoją własną bramę. Środkowa część budynku, była bardzo krótka w porównaniu z pozostałymi częściami, jednak nieco szersza. Mieściły się w niej: hol, klatka schodowa, pokój portiera, refektarz i kuchnia. Nad refektarzem, czyli jadalnią mieściła się aula.

Pierwsze piętro to obok auli, mieszkania dla rektora, ojca duchownego, oraz alumnów i studentów filozofii i prefekta, który się nimi zajmował. Wicerektor i drugi prefekt mieszkali na drugim piętrze w skrzydle północnym. Na kaplicę przeznaczono tylko jeden pokój, który w późniejszym czasie zostanie przebudowany. Wszystkie pomieszczenia w budynku były obszerne i miały charakter koszarowy. Specyfika nowego gmachu seminaryjnego sprawiała, że bardzo szybko widziano w nim doskonały obiekt na potrzeby koszar lub szpitala wojskowego.

Nowe Seminarium Duchowne i Instytut Teologiczny były owocem pracy biskupa Franciszka Zachariasiewicza, oraz księdza rektora Michała Króla. Można uznać te dwie postacie za filary tych obydwu instytucji. O ile rok 1821 jest symboliczną datą początków seminarium tarnowskiego, to już data 1 IX 1838 jest wydarzeniem, które pozostawiło po sobie materialny znak w postaci pięknego nowego gmachu, który po dziś dzień jest miejscem wzrastania nowych powołań. Od roku 1838 Alma Mater Tarnoviensis rozwinęła swe skrzydła na dobre.

Bibliografia

Ks. R. Banach, Początki Seminarium Duchownego w Tarnowie, maszynopis, Lublin 1971 r.; Ks. R. Banach Seminarium Duchowne w Tarnowie 1838-1921, maszynopis, Lublin 1985 r.; Ks. R. Banach, Początki Seminarium Duchownego w Tarnowie, w: Księga Pamiątkowa Jubileuszu Seminarium duchownego w Tarnowie 1821-1971, Tarnów 1972 r.; Ks. B. Kumor, Diecezja tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786-1985, Kraków 1985 r.; Ks. B. Kumor, Dzieje polityczno – geograficzne diecezji tarnowskiej, Lublin 1958 r.;
Ks. B. Kumor, Seminarium Duchowne w Tarnowie 1838-1958, w Currenda, rok 109, Tarnów 1959 r.; Ks. A. Nowak, Słownik biograficzny kapłanów diecezji tarnowskiej 1786-1985, tom I. Biskupi i kanonicy, Tarnów 1999 r.