Clericus iuniori, czyli filozofowie, teologowie i pastoraliści

Ksiądz rektor Michał Król jest głównym autorem pierwszego regulaminu seminarium duchownego w Tarnowie. Do dziś w seminaryjnym archiwum zachowały się dwie wersje identycznej treści. Jedna wersja w formie 13-stronicowego zeszytu, druga wersja wypisana kaligraficznym pismem z ozdobnym tytułem: Ordo domesticus in Seminario Cleri Iunioris Episcopali Tarnoviensis anno scholastico 1839. Sam tytuł regulaminu informuje nas, że wówczas alumni seminarium zwani byli clerus iunior w przeciwieństwie do clerus senior, czyli kapłanów już wyświęconych.

Regulamin dzielił alumnów na trzy grupy: filozofów, teologów i pastoralistów. Dwie pierwsze nazwy wskazywały na rodzaj instytutu naukowego, na który uczęszczali klerycy, zaś ostatnia nazwa była zarezerwowana dla najstarszego rocznika. Przepisy podane przez księdza rektora Króla obejmowały porządek dzienny w dni szkolne, rekreacyjne i świąteczne, oraz omówienie ćwiczeń ascetycznych, spowiedzi i Komunii świętej.

W dni szkolne alumni wstawali o godzinie 5. Następnie o 5:30 wszyscy schodzili się do kaplicy na modlitwy poranne, rozmyślanie pod kierunkiem ojca duchownego, czytanie rozdziału z Nowego Testamentu, po czym następowała Msza święta celebrowana przez rektora. Po wyjściu z kaplicy obowiązywało milczenie do godziny 7:45. Po śniadaniu i czyszczeniu ubrania od godz. 8 rozpoczynały się wykłady zarówno dla adeptów filozofii, jak i teologii. Rocznik pastoralistów rozpoczynał wykłady o godzinie 9 lub odbywał wtedy studium prywatne, oczywiście w pełnym milczeniu.

Między 11:30 a 12:30 najstarsi klerycy uczestniczyli w konferencji prowadzonej przez rektora, albo ojca duchownego. Pozostali alumni w tym czasie mieli czas na studium. O 12:30 wszyscy gromadzili się na obiedzie, podczas którego czytano książkę w języku niemieckim na temat liturgii. Od godziny 14 do 15 odbywały się wykłady dla filozofów i trzech lat teologii. Od godziny 16 do 17 był czas wolny, a następnie studium. O 19:30 klerycy schodzili się na kolację, podczas której czytano fragmenty katechizmu rzymskiego. Zakończenie dnia było o godzinie 21. Po modlitwach wieczornych gaszono światła.

W tak zwane dni rekreacyjne, czyli we wtorek i czwartek klerycy wstawali o 5:30. Porządek dnia przewidywał w tych dniach wyjście poza mury seminarium, nie było również zajęć dydaktycznych. Od 16:00 do 17:00 gromadzono się na naukę śpiewu. Własną specyfikę posiadała także niedziela, oraz dni świąteczne. Charakterystycznym dla tych dni były wyjścia do katedry. Wyznaczeni klerycy udawali się do kościoła katedralnego nie tylko na główną Mszę świętą, czyli tak zwaną sumę, ale również na nieszpory, po których pozostawano na wystawieniu Najświętszego Sakramentu.

Regulamin autorstwa księdza rektora Michała Króla kładł duży nacisk na czytanie Pisma Świętego i homilie biblijne. Alumni po każdym rozmyślaniu mieli czytać jeden rozdział Biblii i to w języku polskim. W dni wolne od nauki przewidywano wykład na temat słowa Bożego przygotowany przez ojca duchownego lub prefekta. Częste zalecanie milczenia ułatwiało funkcjonowanie tak dużej wspólnoty pod jednym dachem.

Regulamin nie precyzował warunków wstąpienia do seminarium. O przyjęcie do seminarium ubiegali się zarówno gimnazjaliści rozpoczynający naukę w instytucie filozoficznym, jak też niekiedy studenci IV roku teologii. Ci ostatni, jako absolwenci teologii przebywali w seminarium tylko rok, po czym otrzymywali święcenia kapłańskie.

Wśród alumnów było duże zróżnicowanie wiekowe. Studenci I roku filozofii mogli mieć 16 lat, zaś teologowie IV roku 23, a nawet 25 lat. Niektórzy klerycy przebywali w seminarium 6 lat, inni 4 lata, ale byli też i tacy, którzy mieszkali tam tylko rok. Na podstawie dekretów władzy państwowej liczba wszystkich alumnów powinna wynosić 100 kleryków. Jednak w praktyce pozwalano przyjmować nieco ponad limit. Dopiero z biegiem lat skonkretyzowano zasady przyjmowania do seminarium nowych adeptów.

Bibliografia

Ks. R. Banach, Początki Seminarium Duchownego w Tarnowie, maszynopis, Lublin 1971 r.; Ks. R. Banach Seminarium Duchowne w Tarnowie 1838-1921, maszynopis, Lublin 1985 r.; Ks. R. Banach, Początki Seminarium Duchownego w Tarnowie, w: Księga Pamiątkowa Jubileuszu Seminarium duchownego w Tarnowie 1821-1971, Tarnów 1972 r.; Ks. B. Kumor, Diecezja tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786-1985, Kraków 1985 r.; Ks. B. Kumor, Dzieje polityczno – geograficzne diecezji tarnowskiej, Lublin 1958 r.;

Ks. B. Kumor, Seminarium Duchowne w Tarnowie 1838-1958, w Currenda, rok 109, Tarnów 1959 r.; Ks. A. Nowak, Słownik biograficzny kapłanów diecezji tarnowskiej 1786-1985, tom I. Biskupi i kanonicy, Tarnów 1999 r. ; Ks. F. Gawlik, Pierwsze „przepisy” seminarium duchownego w Tarnowie, w: Księga Pamiątkowa Jubileuszu Seminarium duchownego w Tarnowie 1821-1971, Tarnów 1972 r.