Pod okiem dworu

Rok 1848 szybko zbliżał się ku końcowi. Krótka destabilizacja monarchii Habsburgów dobiegała końca. 2 listopada 1848 roku wojska cesarskie zbombardowały Lwów. W całej Galicji ogłoszono stan oblężenia. Dla władz seminaryjnych te wydarzenia oznaczały nowe kłopoty.

Ksiądz Michał Król, który powrócił na urząd rektorski w chwili osłabienia władz centralnych w Wiedniu, był świadomy, że administracja austriacka może wydać zarządzenie o zamknięciu seminarium. Rozpędzenie alumnów na cztery wiatry, było by katastrofą dla zakładu, którego formacja zostałaby przerwana. Ksiądz rektor Król przekonany o słabościach ruchu rewolucyjnego próbował z całą stanowczością przekonywać młodzież seminaryjną, aby pod żadnym warunkiem nie angażowała się w działalność organizacji spiskowych.

Władze wydały dyrektywy wzywające biskupa i przełożonych seminarium do odesłania dwóch pierwszych roczników do domu. Budynek seminarium, a przynajmniej spora jego część miał zostać przejęty przez garnizon wojskowy. Biskup Grzegorz Wojtarowicz wspólnie z rektorem Królem podjęli starania mające na celu uratowanie seminarium przed utratą części budynku. Ich argumenty zostały jednak odrzucone. Władze austriackie oskarżyły seminarium o współpracę z ruchem rewolucyjnym. Wiedeń doskonale pamiętał, że kilka miesięcy wcześniej biskup Wojtarowicz publicznie popierał przeciwników władzy cesarskiej.

Początkowo na potrzeby wojska zajęto całą część południową parteru, pomieszczenia Instytutu Filozoficznego i pierwsze piętro południowego skrzydła wraz z mieszkaniem rektora. W niedalekiej przyszłości planowano całkowite przejęcie gmachu seminaryjnego. W sierpniu 1849 roku próbowano w seminarium umieścić legion jazdy. W październiku rektor Król otrzymał zapewnienie, że wojsko wyprowadzi się z murów seminarium, jednak miejsce żołnierzy miało zająć gimnazjum, a nie alumni.

Niechęć władz austriackich wobec księdza rektora Króla była coraz większa. W jego korespondencji z biskupem można wyczytać duże rozgoryczenie z powodu braku zaufania u władz. Nie układała się również współpraca z wicerektorem księdzem Giełdanowskim, do którego urzędnicy państwowi zwracali się z niemal każdą sprawą, pomijając przy tym samego rektora. Pod koniec pełnienia funkcji rektora seminarium tarnowskiego ksiądz Król wprowadza jeszcze nowe przepisy seminarium zgodne z instrukcją biskupa Wojtarowicza zatwierdzoną przez władze państwowe 27 VI 1850 roku.

Rektor Michał Król pełnił swój urząd przez dwie kadencje z niebywałą gorliwością i troską o dobro duchowe i intelektualne powierzonych mu wychowanków. Był twórcą pierwszych przepisów seminaryjnych, Instytutu Filozoficznego, obok formacji duchowej dbał również o rozbudzenia miłości do ojczyzny i zachęcał kleryków do poznawania literatury ojczystej. W obliczu niepewnej rewolucji roku 1848 zachował zimną krew i uchronił alumnów przed narażaniem się na areszt, bądź też niepotrzebną śmierć. Przyjmował do seminarium kleryków, którzy byli represjonowani przez aparat polityczny monarchii naddunajskiej. Ostatecznie ustąpił z funkcji rektora na koniec roku szkolnego 1849/50. Następnie został proboszczem parafii katedralnej w Tarnowie i przez kolejne lata służył wiernie diecezji i miastu. Jego odejście z seminarium zbiegło się z wymuszoną rezygnacją biskupa Grzegorza Wojtarowicza.

Po biskupie Wojtarowiczu administratorem diecezji tarnowskiej został ksiądz Franciszek Szlosarczyk. Na urząd rektora podał kandydaturę księdza Jana Miki, kanonika kapituły tarnowskiej. Był to kapłan niesamowicie zasłużony dla diecezji. Kiedy biskup Ziegler w 1822 roku organizował seminarium pastoralistów w Bochni, młody katecheta ksiądz Mika zorganizował przy tamtejszym gimnazjum studia filozoficzne. Jako proboszcz w Wilamowicach, a później na krakowskim Podgórzu wydawał liczne publikacje z dziedziny literacko – duchowej. Jego pisma były przeznaczone dla młodzieży oraz ludu wiejskiego. Uważa się, że dzięki wydawniczej działalności księdza Miki w latach 30-tych XIX wieku w Galicji, jak również poza jej granicami, nastąpił duży rozwój na polu znajomości ojczystego języka.

Gubernium wstępnie przyjęło kandydaturę księdza Jana Miki, jednak jego urzędowanie w rektoracie potrwało tylko dwa lata. Reakcja władz austriackich po nieudanym zrywie z roku 1848 doszukiwała się wszędzie potencjalnych wrogów monarchii. Działalność księdza Miki na rzecz kultury i oświaty nie mogła pozostać bez konsekwencji ze strony aparatu policyjnego państwa. 26 lutego 1852 roku ksiądz Mika zrezygnował z funkcji rektora.

Represje po Wiośnie Ludów dotknęły także księdza profesora Waleriana Serwatowskiego. Aresztowano go 15 maja 1849 roku w Nowym Sączu. Po kilkumiesięcznym pobycie w więzieniu krakowskim został wypuszczony. Nie mógł jednak objąć żadnego stanowiska i oczywiście nadal był pod policyjnym nadzorem. W listopadzie 1849 roku zamieszkał w Gumniskach pod Tarnowem jako prywatny kapelan Sanguszków. Ponieważ w diecezji tarnowskiej nie było dla niego przyszłości starał się o przeniesienie do Krakowa. W 1850 roku Konsystorz lwowski wydaje zgodę na podjęcie pracy przez księdza Serwatowskiego w diecezji krakowskiej. Pozostał tam do końca swego życia, pracując jednak więcej w duszpasterstwie, ponieważ nie doczekał się już upragnionej katedry uniwersyteckiej.

Bibliografia

Ks. R. Banach, Początki Seminarium Duchownego w Tarnowie, maszynopis, Lublin 1971 r.; Ks. R. Banach Seminarium Duchowne w Tarnowie 1838-1921, maszynopis, Lublin 1985 r.; Ks. R. Banach, Początki Seminarium Duchownego w Tarnowie, w: Księga Pamiątkowa Jubileuszu Seminarium duchownego w Tarnowie 1821-1971, Tarnów 1972 r.; Ks. B. Kumor, Diecezja tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786-1985, Kraków 1985 r.; Ks. B. Kumor, Dzieje polityczno – geograficzne diecezji tarnowskiej, Lublin 1958 r.; Ks. B. Kumor, Seminarium Duchowne w Tarnowie 1838-1958, w Currenda, rok 109, Tarnów 1959 r.; Ks. A. Nowak, Słownik biograficzny kapłanów diecezji tarnowskiej 1786-1985, tom I. Biskupi i kanonicy, Tarnów 1999 r. ; Ks. F. Gawlik, Pierwsze „przepisy” seminarium duchownego w Tarnowie, w: Księga Pamiątkowa Jubileuszu Seminarium duchownego w Tarnowie 1821-1971, Tarnów 1972 r. Ks. K. Kamieński, Okropne dzieje przyniósł nam czas. Duchowieństwo diecezji tarnowskiej wobec wydarzeń 1846 roku, Tarnów 2015 r., s. 97-102. Ks. W. Smoleń, Duchowieństwo diecezji tarnowskiej w przygotowaniu do Wiosny Ludów, w: Dzieje Diecezji Tarnowskiej. Tom 4, Ludzie Kościoła, Tarnów 2013, s. 31-92., Ks. M. Bednarz, Dwaj słynni bibliści tarnowscy: ksiądz Walerian Serwatowski i ksiądz Wawrzyniec Gnutek, w: Dzieje Diecezji Tarnowskiej. Tom 4, Ludzie Kościoła, Tarnów 2013, s.185-195.