O śmierci i życiu wiecznym w Katechizmie Kościoła Katolickiego

Nadzieja nowego nieba i nowej ziemi

Ostatnim aktem historii, ale dziejącym się już poza jej biegiem, jest chwalebne przyjście Chrystusa, które wyznajemy w siódmym artykule Symbolu Apostolskiego: „Stamtąd przyjdzie sądzić żywych i umarłych”. A w Symbolu Nicejsko-Konstantynopolitańskim: „I powtórnie przyjdzie w chwale sądzić żywych i umarłych, a królestwu Jego nie będzie końca”.

„Chrystus powiedział przed swoim Wniebowstąpieniem, że nie nadeszła jeszcze godzina chwalebnego ustanowienia Królestwa mesjańskiego oczekiwanego przez Izraela (por. Dz 1,6-7)Por. Dz 1, 6-7., które według proroków (por. Iz 11,1-9)Por. Iz 11, 1-9. miało przynieść wszystkim 732 ludziom ostateczny porządek sprawiedliwości, miłości i pokoju. Czas obecny jest według Chrystusa czasem Ducha i świadectwa (por. Dz 1,8)Por. Dz 1, 8., ale jest to także czas naznaczony jeszcze «utrapieniami» (1 Kor 7,26) oraz doświadczaniem zła (por. Ef 5,16),Por. Ef 5, 16.  które nie oszczędza Kościoła (por. 1 P 4,17)Por. 1 P 4, 17.  i zapoczątkowuje walkę ostatnich dni (por. 1 J 2,18; 4,3; 1 Tm 4,1)Por. 1 J 2, 18; 4, 3; 1 Tm 4, 1.. Jest2612 to czas oczekiwania i czuwania (por. Mt 25,1-13; Mk 13,33-37)” (KKK 672). Czas nadziei… nowego nieba i nowej ziemi.

Przyjdzie w chwale

„Dwaj mężowie w białych szatach” powiedzieli do Apostołów: „Mężowie z Galilei, dlaczego stoicie i wpatrujecie się w niebo? Ten Jezus, wzięty od was do nieba, przyjdzie tak samo, jak widzieliście Go wstępującego do nieba” (Dz 1,11). Świadkowie Wniebowstąpienia, świadkowie Paschy Chrystusa mają iść teraz i głosić światu Dobrą Nowinę (por. Mt 28,19-20), ale Kościół, żyjąc obietnicą powrotu Jezusa, będzie czuwał i wołał: „Marana tha”, „Przyjdź, Panie Jezu!” (por. Ap 22,20). Dlatego w każdej Mszy świętej z naszych ust (i serc) wypływa modlitwa: „Oczekujemy Twego przyjścia w chwale”. Dlatego wpatrujemy się w niebo, oczekując chwalebnego przyjście naszego Pana. Przyjścia już nie w ukryciu i niemal niezauważalnie, ale przyjścia w chwale.

W Katechizmie czytamy: „Od Wniebowstąpienia przyjście Chrystusa w chwale jest bliskie (por. Ap 22,20)Por. Ap 22, 20., nawet 1040, 1048jeśli nie do nas należy «znać czasy i chwile, które Ojciec ustalił swoją władzą» (Dz 1,7; por. Mk 13,32)Por., Mk 13, 32.. Przyjście eschatologiczne może wypełnić się w każdej chwili (por. Mt 24,44; 1 Tes 5,2)Por. Mt 24, 44; 1 Tes 5, 2. nawet jeśli to przyjście i ostateczna próba, która je poprzedzi, są jeszcze «zatrzymane» (por. 2 Tes 2,3-12)” (KKK 673).

Katechizm przypomina także, że to ostateczne przyjście Chrystusa w chwale będzie poprzedzone próbą Kościoła (por. KKK 675-676). A „Kościół wejdzie do Królestwa jedynie przez tę ostateczną Paschę, w której podąży za swoim Panem w Jego Śmierci i Jego Zmartwychwstaniu (por. Ap 19,1-9)Por. Ap 19, 1-9.. 1340 Królestwo wypełni się więc nie przez historyczny triumf Kościoła (por. Ap 13,8)Por. Ap 13, 8.  zgodnie ze 2853 stopniowym rozwojem, lecz przez zwycięstwo Boga nad końcowym rozpętaniem się zła (por. Ap 20,7-10)Por. Ap 20, 7-10., które sprawi, że z nieba zstąpi Jego Oblubienica (por. Ap 21,2-4)” (KKK 677)Por. Ap 21, 2-4.. W tym samym punkcie Katechizm dodaje, że „triumf Boga nad buntem zła przyjmie formę Sądu Ostatecznego (por. Ap 20,12)Por. Ap 20, 12. po ostatnim wstrząsie kosmicznym tego świata, który przemija (por. 2 P 3,12-13)” (KKK 677).

Sąd Ostateczny

Jezus, jak wyznajemy, „przyjdzie sądzić żywych i umarłych”[7]. Katechizm wyjaśnia najpierw dlaczego Chrystus jest sędzią: „Chrystus jest Panem życia wiecznego. Do Niego jako do Odkupiciela świata należy pełne prawo ostatecznego osądzenia czynów i serc ludzi. «Nabył» On to prawo przez swój Krzyż. W taki sposób Ojciec «cały sąd przekazał Synowi» (J 5,22; por. J 5,27; Mt 25,31; Dz 10,42; 17,31; 2 Tm 4,1)Por. J 5, 27; Mt 25, 31; Dz 10, 42; 17, 31; 2 Tm 4, 1. Syn jednak nie przyszedł, by sądzić, ale by zbawić (por. J 3,17)Por. J 3, 17. i dać życie, które jest w Nim (por. J 5,26)Por. J 5, 26.. Przez odrzucenie łaski w tym życiu każdy osądza 1021już samego siebie (por. J 3,18; 12,48)Por. J 3, 18; 12, 48., otrzymuje według swoich uczynków (por. 1 Kor 3,12-15)Por. 1 Kor 3, 12-15. i może nawet potępić się na wieczność, odrzucając Ducha miłości (por. Mt 12,32; Hbr 6,4-6; 10,26-31)” (KKK 679)Por. Mt 12, 32; Hbr 6, 4-6; 10, 26-31..

„Sąd Ostateczny – czytamy w Katechizmie – nastąpi podczas chwalebnego powrotu Chrystusa. 637 Jedynie Ojciec zna dzień i godzinę sądu. Tylko On decyduje o jego nadejściu. Przez swego Syna Jezusa Chrystusa wypowie On wówczas swoje ostateczne słowo o całej historii. Poznamy ostateczne znaczenie dzieła stworzenia i 314 ekonomii zbawienia oraz zrozumiemy przedziwne drogi, którymi Jego Opatrzność prowadziła wszystko do ostatecznego celu. Sąd Ostateczny objawi, że sprawiedliwość Boga triumfuje nad wszystkimi niesprawiedliwościami popełnionymi przez stworzenia i że Jego miłość jest silniejsza od śmierci (por. Pnp 8,6)” (KKK 1040).

Najbardziej znany obraz sądu, to wizja sądu ostatecznego nakreślona przez Jezusa a zapisana w Ewangelii według św. Mateusza (por. Mt 25,31-46). W tej wielkiej wizji Sądu, którą Jezus kreśli, przedmiotem sądu będzie miłość. Wówczas Chrystus „przyjdzie w swej chwale i wszyscy aniołowie z Nim... Zgromadzą się przed Nim wszystkie narody, a On oddzieli jednych ludzi od drugich, jak pasterz oddziela owce od kozłów. Owce postawi po prawej, a kozły po swojej lewej stronie... I pójdą ci na mękę wieczną, sprawiedliwi zaś do życia wiecznego” (Mt 25, 31. 32. 46)[8] (por. KKK 1038).

Fakt sądu wskazuje na wolność i odpowiedzialność człowieka. Powtórne przyjście Pana i Sąd Ostateczny zapoczątkują wieczne panowanie Jezusa. „A królestwu Jego nie będzie końca” – jak wyznajemy w Symbolu Nicejsko-Konstantynopolitańskim.

Zmartwychwstanie ciała

Wiarę w „ciała zmartwychwstanie” wyznajemy w jedenastym artykule Symbolu Apostolskiego. Tę samą wiarę, nieco innymi słowami, wyznajemy w Symbolu Nicejsko-Konstantynopolitańskim: „I oczekuję wskrzeszenia umarłych”.

W Katechizmie czytamy, że „Credo chrześcijańskie – wyznanie naszej wiary w Boga Ojca, Syna i Ducha Świętego oraz w Jego stwórcze, zbawcze i uświęcające działanie – osiąga punkt kulminacyjny w głoszeniu zmartwychwstania umarłych na końcu czasów oraz życia wiecznego” (KKK 988). Nasza wiara w „ciała zmartwychwstanie” opiera się na wierze w zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. „Wierzymy mocno i mamy nadzieję, że jak Chrystus prawdziwie 655 zmartwychwstał i żyje na zawsze, tak również sprawiedliwi po śmierci będą żyć na zawsze z Chrystusem Zmartwychwstałym i że On wskrzesi ich w dniu ostatecznym (por. J 6,39-40)” (KKK 989). Św. Paweł pisze do Rzymian: „A jeżeli mieszka w was Duch Tego, który Jezusa wskrzesił z martwych, to Ten, co wskrzesił Jezusa z martwych, przywróci do życia wasze śmiertelne ciała, mocą mieszkającego w was Ducha” (Rz 8,11). Katechizm poucza: „Jezus w ostatnim dniu wskrzesi tych, którzy będą wierzyć w Niego (por. JPor. J 5, 24-25; 6, 40. 5,24-25; 6,40) i którzy będą spożywać Jego Ciało i pić Jego Krew (por. J 6,54)” (KKK 994).

W Katechizmie czytamy: „«Zmartwychwstanie ciała» oznacza, że po śmierci będzie żyła nie tylko dusza 364 nieśmiertelna, ale że na nowo otrzymają życie także nasze «śmiertelne ciała» (Rz 8,11)” (KKK 990). Katechizm, odpowiadając na pytanie: „Jak zmartwychwstają zmarli?”, w kolejnych punktach zadaje cztery pytania: „Co to znaczy zmartwychwstać?”, „Kto zmartwychwstanie?”, „W jaki sposób?”, „Kiedy?”.

Katechizm poucza o prawdzie zniszczenia ludzkiego ciała oraz wyznaje wiarę w moc Boga, który przywróci nasze ciała do życia: „Co to znaczy zmartwychwstać? W śmierci, będącej «rozdzieleniem 366 duszy i ciała, ciało człowieka ulega zniszczeniu», podczas gdy jego dusza idzie na spotkanie z Bogiem, chociaż trwa w oczekiwaniu na ponowne zjednoczenie ze swoim uwielbionym ciałem. Bóg w swojej wszechmocy przywróci ostatecznie naszym ciałom niezniszczalne życie, jednocząc je z naszymi duszami mocą Zmartwychwstania Jezusa” (KKK 997)[9].

Z kolei Katechizm odpowiada na pytanie: Kto zmartwychwstanie? Zmartwychwstaną „wszyscy ludzie, którzy umarli: «Ci, którzy pełnili 1038 dobre czyny, pójdą na zmartwychwstanie życia; ci, którzy pełnili złe czyny na zmartwychwstanie potępienia» (J 5,29)” Por. Dn 12, 2. (KKK 998).

Katechizm nie tłumaczy w jaki sposób dokona się zmartwychwstanie ciał, chociaż zadaje takie pytanie. W odpowiedzi przytacza kilka tekstów z Pisma Świętego. „W jaki sposób? Chrystus zmartwychwstał w swoim własnym ciele: 640 «Popatrzcie na moje ręce i nogi: to Ja jestem» (Łk 24,39); nie powrócił On 645 jednak do życia ziemskiego. Tak samo w Nim «wszyscy zmartwychwstaną we własnych ciałach, które mają teraz»Sobór Laterański IV: DS 801. (Sobór Laterański IV: DS 801), ale to ciało będzie przekształcone w «chwalebne ciało» (Flp 3,21), w «ciało duchowe» (1 Kor 15,44): «Lecz powie ktoś: A jak zmartwychwstają umarli? W jakim ukazują się ciele? O, niemądry! Przecież to, co siejesz, nie ożyje, jeżeli wcześniej nie obumrze. To, co zasiewasz, nie jest od razu ciałem, którym ma się stać potem, lecz zwykłym ziarnem... Zasiewa się zniszczalne – powstaje zaś niezniszczalne... Trzeba, ażeby to, co zniszczalne, przyodziało się w niezniszczalność, a to, co śmiertelne, przyodziało się w nieśmiertelność» (1 Kor 15, 35-37. 42. 53)” (KKK 999). W następnym punkcie Katechizm dodaje: „To «w jaki sposób» przekracza naszą wyobraźnię i nasze rozumienie; jest dostępne tylko w wierze” (KKK 1000).

Wreszcie Katechizm podejmuje także kwestię kiedy to nastąpi. „Kiedy? W sposób definitywny «w dniu ostatecznym» (J 6,39-40. 44. 54; 11,24); «na końcu świata» (Sobór Watykański II, Lumen gentium, 48)”, ponieważ zmartwychwstanie zmarłych „jest wewnętrznie złączone z powtórnym przyjściem (Paruzją) Chrystusa” (KKK 1001).

Na końcu wyjaśniania prawdy o zmartwychwstaniu umarłych Katechizm przypomina, że przez chrzest już jesteśmy złączeni z Chrystusem zmartwychwstałym, a więc już uczestniczymy „w sposób rzeczywisty w niebieskim życiu Chrystusa Zmartwychwstałego (por. Flp 3,20)”, chociaż „to życie pozostaje «ukryte z Chrystusem w Bogu» (Kol 3,3)” (KKK 1003) i zachęca do szacunku dla własnego ciała oraz dla ciała drugiego człowieka, szczególnie gdy cierpi (por. KKK 1004).