Powołania, a sprawa chłopska

W roku 200-lecia WSD w Tarnowie prezentujemy cykl szkiców historycznych poświęconych tej szacownej instytucji.

Ostatnie lata przed wybuchem I wojny światowej to dla tarnowskiego seminarium duchownego czas lekkiej stabilizacji. Działalność księdza Stanisława Dutkiewicza - najpierw jako ojca duchownego, a następnie rektora - przyniosła z jednej strony nową jakość duchową kandydatów do kapłaństwa, zaś z drugiej odnowę materialną seminarium. Do 1908 roku udało się odzyskać całość seminaryjnego gmachu i przeprowadzić gruntowny remont, czego widocznym znakiem była nie tylko zewnętrzna elewacja, ale również kaplica.

Powołania, a sprawa chłopska   Kaplica bł. ks. Romana Sitki. W 1908 roku udało się odzyskać m.in. ten fragment WSD, który od 2012 roku nosi imię błogosławionego, byłego rektora WSD. wsd.tarnow.pl

Od 1906 roku zaczyna się podnosić liczba powołań, które w znakomitej większości rodzą się wśród ludności chłopskiej. Władze seminaryjne czynią starania o zwiększenie niekorzystnego dla tarnowskiego seminarium limitu alumnów narzuconego przez Ministerstwo Wyznań i Oświecenia z 1886 roku. Według tego limitu liczba wszystkich alumnów nie mogła przekraczać 64 osób. W omawianym okresie były momenty, kiedy wszystkich powołanych było nieco ponad 50 osób, aczkolwiek potrzeby duszpasterskie diecezji były o wiele większe niż wyliczenia władz austriackich.

Powołania, a sprawa chłopska   Grafika z okazji 200-lecia WSD w Tarnowie. wsd.tarnow.pl

Chociaż poważnym kryzysem na początku XX wieku była kwestia powołań, nie było to jedyne wyzwanie stojące przed diecezją tarnowską. Przyszli duszpasterze formujący się w seminarium duchownym musieli być gotowi na walkę, jaka toczyła się wówczas między duchowieństwem a ruchem ludowym. Ruch ludowy, tak bardzo popularny wśród chłopów w całej Galicji, był bardzo podzielony. Wiele odłamów tego ruchu było nastawionych antyklerykalnie. Jedną z przyczyn wrogości do duchowieństwa ze strony chłopów były kwestie związane z rabacją chłopską z 1846 roku. Część księży w kazaniach czy też podczas nauk rekolekcyjnych często poruszało ten temat, aby obudzić u wielu głos sumienia. Innym razem antagonizmy między wsią a Kościołem były podsycane przez samych działaczy ludowych, którzy z pobudek czysto ideologicznych byli przeciwni duchowieństwu.

W 1901 roku w diecezji przemyskiej biskup Józef Sebastian Pelczar zauważył potrzebę wprowadzenia do seminarium socjologii, zaś na gruncie duszpasterskim nakazał zwalczanie antykościelnych nastrojów poprzez misje parafialne, rekolekcje dla ludu, tworzenie i propagowanie pism katolickich. W tym duchu działał także biskup Leon Wałęga. Walkę ruchowi ludowemu wypowiedział głównie poprzez listy pasterskie. W 1913 roku biskup Wałęga, widząc słabość i podziały w łonie antyklerykalnych partii ludowych w Galicji, wezwał duchowieństwo do tego, aby wyjść z zakrystii i iść do ludu! W trakcie spotkania dla księży w seminarium duchownym biskup ogłosił projekt utworzenia Stronnictwa Katolickiego. Bardzo szybko apel biskupa Wałęgi został wsparty przez kilku księży, którzy również skierowali do duchowieństwa tarnowskiego odezwę.

Powołania, a sprawa chłopska   Grób bp. Leona Wałęgi przy sanktuarium w Tuchowie. Grzegorz Brożek /Foto Gość

Od 12 grudnia 1913 roku powołano organ prasowy przyszłego Stronnictwa Katolicko-Ludowego, którym był tygodnik "Lud Katolicki". Pierwszym redaktorem tego pisma został ksiądz Józef Lubecki wyświęcony w 1911 roku. Pełnił on wówczas funkcję prefekta w seminarium duchownym. Jego działalność polityczna nie pozwoliła mu długo pełnić roli formatora alumnów. W 1919 roku został posłem na sejm. Polskie Stronnictwo Katolicko-Ludowe, w które mocno był zaangażowany ksiądz Lubecki, formalnie powstało 22 maja 1914 roku. W całym okresie swego istnienia PSKL miało 21 posłów i skupiało wokół siebie przedstawicieli wszystkich grup społecznych. Było mocną przeciwwagą dla poczynań Wincentego Witosa i stało się narzędziem walki politycznej z antyklerykalnymi partiami ludowymi.

Obok "Ludu Katolickiego" drugim pismem, które szerzyło wśród alumnów i kapłanów diecezji tarnowskiej treści narodowe i społeczne, a także formacyjne, był "Dobry Pasterz" wydawany przez ambitnego katechetę z mieleckiego gimnazjum księdza Romana Sitko. Pełna nazwa tego tygodnika to Pismo Apostolskiego Związku Kapłanów "Dobry Pasterz". Odpowiedzialnym za redakcję i propagowanie pisma w seminarium duchownym był ksiądz Stanisław Kordela, pełniący funkcję prefekta.

Powołania, a sprawa chłopska   Tablica bp. Leona Wałęgi z tarnowskiej katedry. Replika jest w Moszczenicy, rodzinnej parafii biskupa. Grzegorz Brożek /Foto Gość

Drugim poważnym problemem, który wymagał zaangażowania duszpasterskiego kapłanów, była kwestia emigracji. W latach 1881-1890 emigracja objęła już wszystkie powiaty Galicji Zachodniej i połowę powiatów Galicji Wschodniej. Łącznie wyjechało wówczas około 67 tys. emigrantów. Po roku 1900 liczba opuszczających tereny Galicji Zachodniej i Wschodniej wyniosła ponad 300 tys. Kwestia emigrantów nie została zaniedbana przez biskupa Wałęgę, który był otwarty na głos Polonii, która chciała, żeby pracowali za oceanem polscy duszpasterze.

W latach 1903-1908 w tarnowskim Seminarium Duchownym studiowało 6 amerykańskich kleryków. Żaden z nich nie odbył pełnego 4-letniego cyklu studiów teologicznych. Kleryków amerykańskich przyjęto do Tarnowa na prośbę biskupa diecezji Hartford księdza Michaela Tiernney. Utrzymanie Amerykanów wynosiło 50 koron miesięcznie. Lista amerykańskich kleryków jest następująca: Otto Baumeister, Józef Henryk King, Franciszek Kuster, Filip Józef Mooney, Paweł Piechocki, Jan Alojzy Sullivan. Pomysł, aby Amerykanie studiowali w Tarnowie, jakkolwiek był nowatorski, to jednak nie przyniósł oczekiwanych skutków.

Bibliografia:

R. Banach, Początki Seminarium Duchownego w Tarnowie, Lublin 1971 r., mps.; Ks. R. Banach Seminarium Duchowne w Tarnowie 1838-1921, maszynopis, Lublin 1985 r.; Ks. R. Banach, Początki Seminarium Duchownego w Tarnowie, w: Księga Pamiątkowa Jubileuszu Seminarium duchownego w Tarnowie 1821-1971, Tarnów 1972 r.; Ks. R. Banach, Instytut Teologiczny i Seminarium Duchowne w Tarnowie, Tarnów 1986 r., cz.1 (1838-1885) i cz.2 (1886-1945), mps,; Ks. B. Kumor, Diecezja tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786-1985, Kraków 1985 r.; Ks. B. Kumor, Dzieje polityczno – geograficzne diecezji tarnowskiej, Lublin 1958 r.; Ks. B. Kumor, Seminarium Duchowne w Tarnowie 1838-1958, w Currenda, rok 109, Tarnów 1959 r.; Ks. A. Nowak, Słownik biograficzny kapłanów diecezji tarnowskiej 1786-1985, tom I. Biskupi i kanonicy, Tarnów 1999 r.; Ks. M. Łabuz, Duchowieństwo Diecezji Tarnowskiej w latach 1886-1918, Tarnów 2007 r.; A. Skowron, Życie codzienne mieszkańców wsi regionu tarnowskiego w okresie autonomicznym (1867-1918), Tarnów 2018 r.

« 1 »
oceń artykuł Pobieranie..