Historyczność kuszenia Jezusa

Scena kuszenia Jezusa, znajdująca się między chrztem Jezusa w Jordanie a początkiem Jego publicznej działalności, występuje we wszystkich trzech Ewangeliach synoptycznych (Mk 1,12-13; Mt 4,1-11; Łk 4,1-13). Najkrótszy przekaz znajduje się w przekazie Ewangelii św. Marka i ogranicza się właściwie jedynie do informacji o pobycie Jezusa na pustyni, kuszeniu przez szatana, przebywaniu wśród dzikich zwierząt i przyjmowaniu posługi aniołów (Mk 1,12-13). Większość komentatorów uznaje, iż relacja ta jest najwcześniejsza. Św. Łukasz, podobnie jak i Mateusz, swój opis zapożyczył ze starych przekazów, i przepracował go w duchu własnych zamierzeń teologicznych[7].

Większość badaczy jest zgodna, że Mateusz zachował oryginalny porządek zaczerpnięty ze źródła Q, podczas gdy Autor Trzeciej Ewangelii zmienił go (por. Mt 4,1-11 i Łk 4,1-13). Stąd też zasadnym wydaje się uznanie kolejności pokus: by zamienić kamienie w chleb, by rzucić się w dół z narożnika świątyni jerozolimskiej, by Jezus padł na twarz i oddał cześć diabłu a dzięki temu otrzymał władzę i chwałę. Przy czytaniu opisów pokus można dostrzec podobieństwo pokus szatana do szemrania Izraela wędrującego przez pustynię: pokusa opisana w Mt 4,4 odpowiada szemraniu przeciw Bogu z powodu braku chleba w Wj 16 (Pwt 8,3); tłem tekstu Mt 4,7 jest pokusa poddania Boga próbie w Wj 17,1-7 (Pwt 6,16); natomiast Mt 4,10 ma związek z pokusą bałwochwalstwa w Wj 32,1-6 (Pwt 6,13). W przekazie św. Łukasza ostatnia pokusa przenosi czytelnika do Jerozolimy. Wydaje się, iż Autor Trzeciej Ewangelii zmienił kolejność pokus, by podkreślić znaczenie Jerozolimy. Spotkanie z szatanem na pustyni jest wstępem do walki, która decydujący finał będzie miała na krzyżu.

Scena kuszenia Jezusa budziła i wciąż budzi wiele dyskusji i pytań w kwestii realności opisywanych wydarzeń. Pytano, czy Jezus rzeczywiście był kuszony? Czy opisy ewangeliczne są dokładną kroniką kuszenia, czy też dziełem późniejszej wspólnoty, legendą czy mitem utworzonym dla celów apologetycznych lub teologicznych? Pytano i wciąż pojawiają się pytania, czy szatan rzeczywiście kusił Jezusa, czy też cały ten misterny opis powstał ze względu na nas – na adresatów Ewangelii? Czy jest to opis prawdziwych wydarzeń czy jedynie kompozycja literacka?

W opinii niektórych komentatorów opisy ewangeliczne są kronikami rzeczywistych wydarzeń. A zatem opisy ewangeliczne wiernie odtwarzają wydarzenie kuszenia i jego przebieg. Wskazują oni, iż szatan przystąpił do Jezusa w widzialnej postaci, a wszystkie jego sugestie i pokusy miały charakter zewnętrzny. Dokładnie tak, jak zostały opisane przez ewangelistów: wraz z fizycznym przeniesieniem Jezusa na górę lub narożnik świątyni.

Inni wskazują, iż opisy ewangeliczna są jedynie fikcją literacką. Ich zdaniem opisy kuszenia nie odzwierciedlają wydarzenia z życia Jezusa historycznego, ale powstały w środowisku popaschalnej wspólnoty kościelnej, ze względu na duchowe zapotrzebowania chrześcijan. Ewangeliści, w ich opinii, próbowali opisać kuszenie i doświadczenie Jezusa według sposobu myślenia właściwego ich epoce. Czynili tak, by dać polemiczną odpowiedź na żydowskie koncepcje mesjańskie; by pomóc chrześcijanom w ich codziennym zmaganiu się z pokusami i słabościami natury ludzkiej – by dać przykład mężnego ich przezwyciężenia przez Jezusa; by rozbudować wzmiankę o kuszeniu Jezusa, obecną w tradycji pierwszych wspólnot chrześcijańskich (Mk 1,12-13); by przedstawić różne pokusy Jezusa – w jednym obrazowym opisie skondensowano wszystkie próby, których Zbawiciel doświadczył podczas swej ziemskiej działalności.

Wydaje się jednak, iż kuszenie Jezusa było faktem prawdziwym i historycznym. Wydaje się, iż miało charakter duchowy i wewnętrzny. Była to, jak wielu badaczy uznaje, wizja oraz wewnętrzny dialog z szatanem. Relacja o kuszeniu pochodzi od samego Chrystusa, który musiał mówić o tym doświadczeniu swoim uczniom. Opis jednak ewangeliczny wydaje się być późniejszym opracowaniem literackim i teologicznym. Można uznać, iż ewangeliści nadali temu wydarzeniu ostateczny kształt literacki[8].