Szeroko zakrojony projekt „Kulturowe DeeNA” realizowało Muzeum Regionalne w Dębicy. - Mi się wydaje, że chcąc nie chcąc rodzimy się i zapisujemy kolejne sekwencje kulturowego DNA, tradycji. Jeżeli się odwrócimy od tego, próbujemy się odciąć, odrzucić to dziedzictwo, to jest to po pierwsze, nienaturalne, a po drugie, byłoby świadectwem moralnego upadku. Myślę, że z czasem wszyscy dojdziemy do punktu, w którym zauważymy, że są rzeczy trwalsze od przelotnej mody, czy blichtru nowoczesności - mówi Tomasz Czapla, dyrektor Muzeum Regionalnego w Dębicy.

Co nie znaczy, że nie można z tym dyskutować, że nie można w twórczy sposób tego kontestować, że nie można tego analizować i wyciągać wniosków. Nawet należy. - Podkarpacie i Małopolska, wschodnia ściana Polski ma taki kod kulturowy, w którym zapisane jest wszystko co najważniejsze. Wartości, tradycje, obyczaje. Czasem owszem, można się uśmiechnąć, przymrużyć oko, ale nie sposób od tego się odciąć, bo w tym są odpowiedzi na pytania "Kim jestem?", "Skąd przychodzę?", "Dokąd idę?" - dodaje dyr. Czapla. Bo to tak, jakbyśmy posadzili drzewo i po pewnym czasie ucięli mu korzenie. Dziś takie czasy, że każdy może być kim zechce, ale nie da się wyrwać swoich własnych duchowych korzeni, bo nawet własne „dziś” wykuwa się w kontekście kulturowego DNA.

W czasie projektu powstał m.in. film dokumentalny o kapliczce przy ul. Lipowej. Powstała ona w 1910 roku, kiedy to właściciele posesji postawili ją, by podziękować Matce Bożej za poczęcie dziecka, które uprosili w sanktuarium w Zawadzie koło Dębicy. - Do tej kapliczki ufundowali figurę Niepokalanej, która jest teraz w kościele klasztornym. Ten film opowiada o tej kapliczce, o jej historii, o kulcie maryjnym, z którego wyrosła, który jest w nas wpisany, podobnie jak obyczaj, by go kultywować, choćby przez śpiewanie majówek przy kapliczce, czy odmawianie Różańca w październiku, który to zwyczaj przy Lipowej jeszcze funkcjonuje - mówi reżyser filmu Anna Swęda. Ale dzieje tego miejsca to historia wojen, które przetaczały się przez ten teren, historia ludzi, którzy tu nadal przychodzą.

Jak przekonuje dr Jadwiga Grunwald, językoznawca, pierwszym kodem DNA jest język, który jest i kodem i warunkiem rozwoju kultury. Fakt, że naturalnie uczymy się języka polskiego, zależy od środowiska, rodziny, społeczności, w której żyjemy. - Ale język to nie są tylko formy gramatyczne, końcówki fleksyjne, to jest również literatura, przekazy ustne i nasza historia. Język jest nośnikiem naszego dziedzictwa kulturowego, także naszej historii - tłumaczy.

Zdaniem harcmistrz Agnieszki Bernackiej, etnografa, pigułką kulturowego DNA są nabożeństwa majowe. - W tych tradycyjnych, śpiewanych przy kapliczkach przegląda się cała nasza religijność, nasza historia, nasz patriotyzm, nasz zmieniający się język, nasza muzyka i zamiłowanie do śpiewania, czyli w sumie nasza kultura - przekonuje. Na zakończenie projektu w mówiono-śpiewanej gawędzie opowiedziała o tej tradycji przykaplicznych majówek. - Z młodymi w moich stronach uczestniczymy w nich, badamy i rejestrujemy, budujemy coś w rodzaju małej arki Noego, która to, co zanikające, poniesie w przyszłość - mówi.

Kwestionowanie, odrzucanie tradycji to jest głośny, narzucający się trend, któremu poddają się czasem szczególnie młodzi ludzie, żeby nie być wytkniętym czy wyśmianym, nie zostać uznanym za zaścianek, za skansen. - Ale to tylko pozory, że kulturowe DNA mało kogo dziś interesuje - mówi Tomasz Czapla. W obliczu rozmywania na różne sposoby kulturowej tożsamości fundamentem, na którym zbudowane zostały pokolenia przed nami, interesuje się coraz więcej ludzi, a i pokazała to dębicka młodzież i dorośli, którzy w ramach szeroko zakrojonego projektu podjęli wysiłek uczestniczenia w wielu punktach projektu, w tym konferencji i wystawie modeli budowli charakterystycznych dla ziemi dębickiej, które można było obejrzeć w DK "Śnieżka".