Rzeczywistość doskonałej pokuty w tradycji Kościoła łączy się nierozerwalnie z sakramentem, poprzez który wierzący - żałując za swe grzechy oraz postanawiając się z nich poprawić - otrzymuje od Boga ich odpuszczenie. Głębię duchowej istoty tego sakramentu określają różne nazwy, które ukonstytuowały się na przestrzeni dziejów Kościoła. W sumaryczny sposób Katechizm Kościoła Katolickiego podaje pięć takich określeń: a) „sakramentem nawrócenia, ponieważ urzeczywistnia w sposób sakramentalny wezwanie Jezusa do nawrócenia (por. Mk 1,15), drogę powrotu do Ojca (por. Łk 15,18) , od którego człowiek oddalił się przez grzech”; b) „sakramentem pokuty, ponieważ ukazuje osobistą i eklezjalną drogę nawrócenia, skruchy i zadośćuczynienia ze strony grzesznego chrześcijanina”; c) „sakramentem spowiedzi, ponieważ oskarżenie - spowiedź z grzechów przed kapłanem jest istotnym elementem tego sakramentu”; d) „sakramentem przebaczenia, ponieważ przez sakramentalne rozgrzeszenie wypowiedziane słowami kapłana Bóg udziela penitentowi «przebaczenia i pokoju»”; e) „sakramentem pojednania, ponieważ udziela grzesznikowi miłości Boga przynoszącej pojednanie: «Pojednajcie się z Bogiem» (2 Kor 5,20)” (KKK 1423-1424).

Tak rozumiany sakrament pokuty ma oczywiście swe prefiguracje, czyli zapowiedzi w starotestamentalnych tekstach Pism i Proroków, ponieważ na kartach ksiąg prorockich, historycznych, dydaktycznych a także mądrościowych znajdują się motywy pokuty, nawracania, błagania Boga o przebaczenie. Wymienione motywy, które zostały w różny sposób opracowane i przedstawione przez poszczególnych hagiografów, świadczą o tym, że wobec najdoskonalszego Boga człowiek czuł zawsze własną ułomność moralną i dlatego potrzebował oczyszczenia z grzechów. Wszystkie te pragnienia oraz wysiłki, jakie podejmował człowiek starotestamentalny, aby uwolnić się od grzechów, w doskonały sposób mogą realizować się w Nowym Testamencie dzięki zbawczej misji Chrystusa, w ramach której został ustanowiony sakrament pokuty i pojednania. A zatem wzmiankowane w Starym Testamencie czyny pokutne, procesy nawracania się, błaganie Boga o odpuszczenie grzechów to zapowiedzi ustanowionego przez Jezusa sakramentu, poprzez który wierni „otrzymują od miłosierdzia Bożego przebaczenie zniewagi wyrządzonej Bogu i równocześnie dostępują pojednania z Kościołem, któremu, grzesząc, zadali ranę, a który przyczynia się do ich nawrócenia miłością, przykładem i modlitwą” (KKK 1422).