Sam Jan Paweł II tak pisze o swojej encyklice: „Encyklika o Duchu Świętym Dominum et Vivificantem ma już swój rzymski rodowód. Dojrzewała nieco później. Zrodziła się z medytacji nad Ewangelią św. Jana, nad tym, co Chrystus mówił podczas Ostatniej Wieczerzy Właśnie w tych ostatnich godzinach ziemskiego życia Chrystusa otrzymaliśmy chyba najpełniejsze objawienie o Duchu Świętym. Wśród słów, które wypowiedział wówczas Jezus, znajduje się także stwierdzenie bardzo znamienne dla interesującej nas kwestii. Mówi On, że Duch Święty „przekona świat o grzechu” (J 16, 8). Starałem się wniknąć w te słowa i to doprowadziło mnie do pierwszych stron Księgi Rodzaju, do wydarzenia, które zostało nazwane „grzechem pierworodnym”. Św. Augustyn z niezwykłą wnikliwością scharakteryzował naturę tego grzechu w następującej formule: amor sui usque ad contemptum Dei - „miłość siebie aż do negacji Boga” (De civitate Dei, XIV, 28). Właśnie amor sui – miłość własna - popchnęła pierwszych rodziców ku pierwotnemu nieposłuszeństwu, które dało początek rozszerzaniu się grzechu w całych dziejach człowieka. Odpowiadają temu słowa z Księgi Rodzaju: „Tak jak Bóg będziecie znali dobro i zło” (Rdz 3,5), czyli będziecie sami stanowić o tym, co jest dobrem, a co złem.” (Pamięć i Tożsamość s. )

Encyklika Dominum et Vivificantem jest dokumentem całkowicie poświęconym osobie Ducha Świętego. Piąta w kolejności encyklika Jana Pawła II dopełnia trynitarny tryptyk nauczania papieskiego zainaugurowany w 1979 r. Encykliką  Redemptor hominis, poświęconej tajemnicy Syna i Jego misji historycznej i powszechnej i kontynuowany w 1980 wydaniem encykliki Dives in misericordia wyjaśniającą tajemnicę miłosiernego Ojca.