Dlaczego św. Jan nazywa Jezusa światłem?

Św. Jan pisze o szczególnej więzi odwiecznej miłości i jedności pomiędzy Ojcem i Synem (J 1,35).  Obrazowo przedstawia ścisłą wspólnotę odwiecznego Słowa-Logosu i Ojca. „Boga nikt nigdy nie widział; ten Jednorodzony Bóg, który jest w łonie Ojca, [o Nim] pouczył” (J 1,18).

W Ewangelii św. Jana Jezus jest światłem, które „przyszło na świat” (J 3,19; por. J 1,10), aby uwolnić ludzi z mocy ciemności (J 12,16) i poprowadzić do życia. Symbol światła często występuje w słownictwie religijnym starożytnego świata. Jest synonimem objawienia. Dlatego Jezus jest nazywany światłem.

Będąc światłem, Jezus jest równocześnie prawdą. Pojęcie prawdy posiada zasadnicze znaczenie w Ewangelii św. Jana. Kiedyś uważano, że to określenie posiada związek z filozofią grecką i gnozą. Tymczasem jest ono bardzo bliskie tradycji biblijnej i judaistycznej, a zwłaszcza tradycji mądrościowej i apokaliptycznej. Słowo prawda oznacza definitywne, ostateczne i najdoskonalsze objawienie, jakie się dokonało przez Jezusa (J 1,17; 14,6). On na to się narodził i na to przyszedł na świat, „aby dać świadectwo prawdzie” (J 18,37). Co więcej, jest prawdą (J 14,6), podobnie jak jest światłem. „Kto spełnia wymagania prawdy, zbliża się do światła” (J 3,21). Dlatego wędrówka człowieka ku prawdzie i ku światłu znaczy tyle samo, co pójście za Jezusem.

Dzięki Jezusowi, który jest Jednorodzonym Synem Ojca, możemy oglądać chwałę Boga. Ewangelista pisze: „I oglądaliśmy Jego chwałę” (J 1,14). Słowo chwała jest również charakterystyczne dla czwartej Ewangelii i należy do Janowego słownictwa związanego z objawieniem. W Biblii chwała Boga oznacza istotę Boga objawiającego się w oślepiającym blasku. Dlatego jest ona „odsłoniętą świętością”. Ta chwała objawia się w Jezusie. Jest On „Świętym Bożym” (J 6,69). Przypomnijmy sobie starotestamentalnego proroka Izajasza, który w świątyni miał wizję świętości Boga i kontemplował chwałę Boga (Iz 6,3: por. J 12,41). W  prologu Ewangelii św. Jana chwała oznacza obfitość „łaski i prawdy”, która emanuje z osoby Słowa Wcielonego (J 1,14). Wcielenie umożliwiło widzenie chwały Słowa. Istotą Słowa jest objawienie. Należy to odnieść do całego życia Jezusa. W tym kryje się tajemnica Janowej symboliki. Według niego nie można nigdy wystarczająco przeniknąć głębi życia Jezusa, ponieważ w Nim wszystko jest światłem i życiem oraz wszystko jest Słowem Boga, które wciela się w człowieka.

Janowy opis Jezusa objawiciela w wielu punktach przypomina literaturę mądrościową. Podobnie jak mądrość albo jak Prawo, które według judaizmu było jej utrwalonym na piśmie, objawieniem, Jezus „jest z wysoka” (J 8,23), „przychodzi z wysoka” (J 3,31) czy „z nieba” (J 3,13.31; 6,33.38.41-42.50-51.58). Podobnie jak mądrość, pozwala, aby usłyszano Jego głos (J 7,28.37; 12,44). Zaprasza ludzi, by przyszli do Niego; zaprasza ich na ucztę (J 6,35; 7,37). W tych wypowiedziach można łatwo rozpoznać wezwania Księgi Przysłów (9,5) i Księgi Syracha (24,19). Dary Jezusa są podobne do tych, jakich udziela mądrość. Jest On przecież „światłem” (J 8,12; 9,5), „drogą, prawdą i życiem” (J 14,6). Jednakże, o ile w Starym Testamencie mądrość jest tylko przymiotem Boga, to Jezus jest wcieloną mądrością. W Ewangelii św. Jana mamy więc zupełnie nowe i nieznane dotąd w tradycji prorockiej czy mądrościowej ujęcie. Czwarty Ewangelista złączył dwa kierunki widoczne w Starym Testamencie. Z jednej strony oczekiwanie interwencji Boga, a z drugiej nieokreślona bliżej perspektywa dotycząca objawienia się Mądrości Boga. Św. Jan połączył te dwa prądy, które paralelnie rozwijały się w Starym Testamencie. Zrozumiał bowiem, że zrealizowały się w pełni starotestamentalne wypowiedzi na temat króla z rodu Dawida i na temat mądrości.

Dlaczego Jezus jest najdoskonalszym objawicielem Ojca? Co o tym decyduje? Co jest źródłem objawienia, które przynosi na świat Jezus?

Jezus jest Objawicielem dlatego, że jest wysłańcem Boga. Nie jest jednak podobny do Jana Chrzciciela, ale jest wysłannikiem w najpełniejszym znaczeniu, ponieważ jest Jednorodzonym Synem, czyli „jedynym Synem Boga”. Termin „Jednorodzony” występuje w Nowym Testamencie w odniesieniu do Jezusa tylko u św. Jana (J 1,14; 3,16.18; 1 J 4,9). Wyraża pewien związek. Chodzi o rys szczególny i charakterystyczny, łączący Go z Bogiem jako Jego Ojcem. Ten „Jednorodzony Syn” jest  „w łonie Ojca” (J 1,18). Najczęściej rozumie się te słowa w sensie statycznym: Jednorodzony Syn, który przebywa w łonie Ojca. Jednak gramatycznie wyrażają one także inną jeszcze myśl. Chodzi o ukierunkowanie na Ojca, który jest Jego właściwym środowiskiem życiowym i miejscem Jego pochodzenia. Syn istnieje tylko o tyle, o ile jest zwrócony ku Ojcu, tzn. o ile ma świadomość, że od Niego otrzymuje życie.

Zwrot Jednorodzony Syn występuje jednak dosyć rzadko w Ewangelii św. Jana. Znacznie częściej pojawiają się natomiast określenia Syn Boży i Syn. Określenie: „Syn Boży” występuje w Starym Testamencie. W podobnym znaczeniu pojawia się także w czwartej Ewangelii w ustach Natanaela: „Rabbi, Ty jesteś Synem Bożym” (J 1,49). Jest to określenie Jezusa jako króla mesjańskiego. Ale w Ewangelii św. Jana można się w nim doszukać głębszego sensu. Jest precyzyjne i kryje w sobie ideę odpowiadającą treściowo słowu „Pan”, a tym samym uwypukla Boże synostwo w sensie ścisłym (J 5,25; 10,36; 11,4.27; 19,7; 20,31). Św. Jan przekonuje czytelników, że Jezus faktycznie był Bogiem i był tego świadom.[8]

Znacznie częściej pojawia się w Ewangelii termin „Syn”. Tytuł ten wyraża jedyną i wyjątkową relacja do Boga. Dla autora Ewangelii św. Jana jest to zasadnicze określenie osoby Jezusa. Stanowi klucz do zrozumienia postawy Chrystusa, Jego słów i Jego działania. Odsłania tajemnicę Jego życia. Jezus ma świadomość (J 8,14), że jest „Synem”, wysłanym przez Ojca i że pozostaje z Nim w ciągłej jedności i dialogu. Dlatego Ojciec Go „zawsze wysłuchuje” (J 11,42).

Źródłem objawienia, które przynosi Jezus, jest ścisły związek Jednorodzonego Syna ze swym Ojcem. Jednorodzony Syn, pozostając w relacji z Ojcem, jest równocześnie objawicielem i „przedmiotem” objawienia. Jest nim nie tylko Ojciec, ale całe bogactwo życia Ojca i Syna. To objawienie, zarówno Ojca, jak i Syna jest aktem miłości. „Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał” (J 3,16). Podobny wniosek można wyciągnąć z wypowiedzi Jezusa, skierowanej do Samarytanki: „O, gdybyś znała dar Boży” (J 4,10). W słowie dar zaakcentowany jest aspekt absolutnej darmowości, która charakteryzuje objawienie.