Katolicka reakcja na błędy duchobórców

Poglądy duchobórców bardzo szybko zostały określone jako błędne. Najpierw zareagowali znani teologowie czwartego wieku. Jako pierwszy w obronie bóstwa Ducha Świętego wystąpił św. Atanazy z Aleksandrii. Był on świadkiem obrad Soboru w Nicei, bo był tam jako sekretarz biskupa Aleksandra z Aleksandrii. Kilka lat później został wybrany na jego następcę. Z tej pozycji najpierw bronił ustaleń Soboru odnośnie Syna, bo powstały kontrowersje wokół terminu „współistotny”. Kiedy pojawiły się błędne twierdzenia dotyczące Ducha Świętego biskup Atanazy zareagował.

Jak zostało już powiedziane, duchobórcy podpierali się tekstami Pisma Świętego. W ten sam sposób należało im odpowiedzieć. Biskup Atanazy pokazał im, powołując się na inne teksty biblijne, że Duch Święty nie może być ani stworzeniem ani aniołem. Przecież św. Paweł mówi: „Duch Święty jest z Boga” (1 Kor 2,12), On uświęca i usprawiedliwia (1 Kor 6,11), działa razem z Ojcem i Synem (Tt 3,5-6). Takich tekstów, gdzie jest wprost mowa o Duchu Świętym działającym na równi z Ojcem i Synem jest dużo więcej. Jednym słowem, nie może On być stworzeniem[4]. Natomiast, gdy w Piśmie Świętym pojawia się inny termin, którym może być określony Duch Święty, to należy dokładnie sprawdzić, czy rzeczywiście o Niego chodzi. Bo istotnie takie pojęcie jak „pneuma” może czasem wskazywać na Ducha Świętego, ale kiedy indziej może oznaczać po prostu wiatr. Jak odróżnić jedno od drugiego? Biskup Atanazy znalazł klucz. Otóż, w wersji greckiej Pisma Świętego inny jest sposób zapisywania tego słowa wtedy, gdy jest mowa o Duchu Świętym, a inna gdy w innym znaczeniu. Nie miejsce na to by tę kwestie szczegółowo wyjaśniać, tym bardziej, że w języku nie można tego sposobu zastosować, ale wystarczy mieć to na uwadze. Niektórzy ten typ argumentacji nazywają „lingwistycznym”. W teologii i egzegezie wczesnochrześcijańskiej był on stosunkowo często stosowany.