Prawdę o Duchu Świętym należało przedstawić, bo stanowiła ona jeden z dogmatów wiary katolickiej.
Paradoksalnie dyskusje na te tematy prowokowali również wrogowie religii katolickiej. Tak było w przypadku Orygenesa. Pogański myśliciel Celsus wykpiwał w swym dziele szydzącym z chrześcijaństwa scenę ukazania się Ducha Świętego w postaci gołębicy podczas chrztu Chrystusa. W odpowiedzi Orygenes musiał się zająć egzegezą tej sceny i wyjaśnić jej sens i to w sposób zrozumiały także dla pogańskich czytelników. Został zatem sprowokowany do przedstawienia niektórych elementów prawdy o Duchu Świętym.
Były też sytuacje, że traktaty o Duchu Świętym powstawały na zamówienie. Tak powstał pierwszy w języku łacińskim traktat poświęcony Duchowi Świętemu. Jego autorem jest św. Ambroży. Historia tego dzieła jest nader interesująca. Dzieło powstało na prośbę cesarza Gracjana. Cesarz chciał się przygotować do chrztu i prosił biskupa o wyjaśnienie prawd wiary zawartych w Credo. Biskup Mediolanu takie wyjaśnienie napisał, a wtedy cesarz poprosił o dodatkowe wyjaśnienie prawdy o Duchu Świętym. Być może szczególne zainteresowanie cesarza tą kwestią wynikało z tego, że akurat rozpoczęły się na Wschodzie spory pneumatologiczne i Gracjan chciał się lepiej orientować w tej materii. Św. Ambroży prośbie cesarza zadośćuczynił i zamówiony traktat napisał. Zebrał i przepracował homilie, które wcześniej na ten temat głosił. Uporządkował je, poszerzył w niektórych miejscach i tak powstał obszerny traktat składający się z trzech części. Traktat ma charakter bardzo naukowy, oparty na dogłębniej egzegezie Pisma Świętego. Może to dowodzić solidnej formacji intelektualnej adresata, w tym wypadku cesarza Gracjana.
Nie można również zapomnieć o indywidualnych fascynacjach niektórych Ojców Kościoła tą problematyką. Tytułem przykładu można wskazać św. Augustyna. Od młodości intrygował go temat Trójcy Świętej. Jeszcze przed chrztem denerwował go ten dogmat, bo go w ogóle nie mógł zrozumieć. Po chrzcie zaczął bardzo skrupulatnie zbierać materiały dotyczące tej problematyki i dogłębnie je studiował. Właśnie dzieło O Trójcy Świętej, w którym ukazał bardzo oryginalne ujęcie prawdy o Duchu Świętym jest owocem tych osobistych fascynacji i studiów.
LITERATURA POLECANA:
[1] Św. Cyryl Jerozolimski, Katechezy 17,4.
[2] Św. Augustyn, O Trójcy Świętej 15,19,36.
[3] Tamże 15,18,32.
[4] Św. Augustyn, Homilie na ewangelię i pierwszy list św. Jana 105,3.
[5] Św. Ambroży, O sakramentach 2,14.
[6] Św. Ambroży, O Duchu Świętym 2,7,66.
[7] Św. Cyryl Jerozolimski, Katechezy 3,3, tłum. ks. W. Kania.
[8] Orygenes, Homilie Księdze Liczb 6,3, tłum. S Kalinkowski.
[9] Tertulian, O chrzcie 8.
[10] Św. Cyryl Jerozolimski, Katechezy 21,1-2.
[11] Św. Cyryl Jerozolimski, Katechezy 21,5.
[12] Św. Augustyn, Objaśnienia Psalmów 26(2),2.
[13] Laodycea, k. 48.
[14] Chromacjusz z Akwilei, Katechezy do ludu 15,6.
[15] Rzym (385), k. 1.
[16] Św. Ambroży, O sakramentach 3,8.
[17] Tamże.
[18] Św. Cyryl Jerozolimski, Katechezy, 21,3.
[19] Św. Cyryl Jerozolimski, Katechezy 23,7.
[20] Św. Efrem Syryjczyk, Pieśń o Eucharystii 5,70.