Pneumatologia patrystyczna

Jeszcze ważniejsze było to w przypadku osób ochrzczonych w herezjach lub grupach schizmatyckich. Jeżeli chcieli zostać włączeni do Kościoła, to chrzest uznawano za ważny i już go nie powtarzano. Natomiast tak ochrzczony musiał złożyć katolickie wyznanie wiary i stanąć przed biskupem, by on włożył na niego ręce i namaścił go Duchem Świętym.  Był to znak przyjęcia do Kościoła, bo chociaż chrzest można było otrzymać również od heretyków i schizmatyków, to na jednym z synodów bardzo jasno przypomniano, że „do wspólnoty katolickiej przyjmujemy jedynie przez wezwanie siedmiorakiego Ducha i przez nałożenie rąk biskupich”[15]. Ducha Świętego można było otrzymać tylko w Kościele katolickim i dopiero od tej chwili było się prawdziwym chrześcijaninem.

Oczywiście w sakramencie, nazwanym później bierzmowaniem, Duch Święty nie tylko namaszczał, dając jakby swoje znamię, czyli „pieczęć duchową”[16]. Wierzono w różnorodne dary, którymi namaszczany był przez Ducha Świętego obdarowywany. Najczęściej wymienia się w tym kontekście znane nam dary Ducha Świętego: mądrości, rozumu, rady, mocy, poznania, pobożności, świętej bojaźni. Stanowią one „jakby siedem mocy Ducha […] Są one jakby podstawowe i zasadnicze”[17]. Tak ubogaceni, czy jak to mówili niektórzy, uzbrojeni, chrześcijanie mogli dopiero opierać się atakom diabła i zwyciężać go. Działali mocą Ducha Świętego, której nic nie może się przeciwstawić.

Również w trzecim i ostatnim sakramentem inicjacji chrześcijańskiej, czyli w Eucharystii, rola Ducha Świętego jest niepodważalna, chociaż o tym Ojcowie Kościoła mniej się wypowiadali. Podkreślano Jego istotną rolę w przemianie jaka zachodzi w trakcie sprawowania Eucharystii, oraz wskazywano na uświęcające działanie Ducha Świętego w Eucharystii. U Cyryla Jerozolimskiego znajdziemy jednoznaczne stwierdzenie, że po wezwaniu Ducha Świętego „chleb eucharystyczny nie jest już tylko chlebem, ale ciałem Chrystusa”[18]. Doda jeszcze, chcąc podkreślić działanie Ducha Świętego: „czegokolwiek dotknie Duch Święty, to wszystko jest uświęcone i przemienione”[19].