Pneumatologia patrystyczna

Sakrament namaszczenia

Chociaż Duch Święty zamieszkuje w człowieku od chwili chrztu, to szczególne Jego udzielenie miało miejsce w następnym po chrzcie obrzędzie namaszczenia i włożenia rąk. Późniejsza teologia mówi o sakramencie bierzmowania. W starożytności tych dwóch sakramentów tak mocno nie rozdzielano. Pierwszym autorem, który mówił o specjalnym namaszczeniu, podczas którego następuje udzielenie Ducha Świętego, był Tertulian. Według niego na każdego z ochrzczonych Duch Święty zstępuje po chrzcie, podczas specjalnego obrzędu włożenia rąk i namaszczenia, czyli w sakramencie bierzmowania, jak to zostanie później nazwane. Właśnie wtedy „ów Duch najświętszy od Ojca chętnie zstępuje na oczyszczone i błogosławione ciała[9]”. Świadectwo Tertuliana jest nie tylko istotne z punktu widzenia nauki o Duchu Świętym, ale jest też najstarszą znaną nam wyraźną informacją o udzielaniu sakramentu bierzmowania. Wprawdzie w ścisłej łączności z chrztem, ale wyraźnie od niego odróżnionym.

W nieco późniejszym okresie, gdy chrztu udzielano już w baptysterium, włożenia rąk i namaszczenia specjalnym olejem, czyli krzyżmem dokonywał biskup, po wyjściu z baptysterium, u wejścia do kościoła. Ten obrzęd był ściśle związany z działaniem Ducha Świętego. Znów warto przywołać słowa z katechezy: „Staliście się chrześcijanami, czyli namaszczonymi, ponieważ przyjęliście znamię Ducha Świętego […] gdyście wyszli ze źródła wód świętych, naznaczono was krzyżmem, będącym znakiem tego namaszczenia, którym został namaszczony Chrystus, to jest namaszczenia Ducha Świętego […] Bacz, abyś owego oleju nie uważał za zwykły i pospolity. Jest on święty i nie jest już zwykły ani, jeśli tak wolisz nazywać, pospolity po wypowiedzeniu wezwania, lecz jest darem Chrystusa i Ducha Świętego. Olej ten stał się skuteczny dzięki Bóstwa. Czoło twoje i zmysły zostają symbolicznie namaszczone olejem. Ciało zostało nim namaszczone, dusza natomiast zostaje uświęcona Duchem Świętym ożywicielem”[10]. Duch Święty najpierw przemienił olej służący do namaszczenia, a następnie sam działa w sposób niewidzialny poprzez znak namaszczenia tym olejem.