Czwarty kielich – kielich wypełnienia/chwały – hallel

Po spożyciu trzeciego kielicha następowały krótkie obrzędy końcowe uczty paschalnej. Składały się na nie dwie zasadnicze części. Najpierw śpiewano pozostałe psalmy Hallelu – Psalmy 115 – 118, z których ostatni znany jest pod nazwą „Wielkiego Hallelu”. W tej części uczty wychwalano Boga za Jego wierność względem narodu wybranego, który często łamał przymierze. Wierność Boża przejawiała się także w zapowiedzi odnowienia Izraela. Tak w Małym jak i w Wielkim Hallelu rabini doszukali się odniesień i aluzji do czasów eschatologicznych. Czytając te psalmy można odnieść wrażenie, iż są one niejako scenariuszem dla Sługi Bożego, który miał złożyć ofiarę dziękczynną (zob. Ps 116,17).

Z czasem Psalm 136 stał się integralnym elementem wieczerzy paschalnej. Być może, że już za czasów Jezusa śpiewano bądź recytowano ten psalm przed zakończeniem sederu Paschalnego. Benedyk XVI podczas jednej z audiencji generalnych stwierdził, iż „psalm ten będący uroczystą modlitwą dziękczynną, znaną jako «Wielki Hallel», tradycyjnie śpiewany jest na zakończenie żydowskiej wieczerzy paschalnej i prawdopodobnie modlił się nim również Jezus podczas ostatniej Paschy, którą obchodził z uczniami[32].

Psalm 136 jest swoistą litanią, w której jako refren powtarza się antyfona „bo Jego łaska na wieki”, wymieniana po każdej ze wspomnianych przez psalmistę interwencji Bożych w dziejach narodu wybranego. Powodem uwielbienia Boga jest Jego wieczna miłość, która oznacza także wierność, miłosierdzie, łaskę. Jest to motyw spajający cały psalm, w którym wspomina się dzieło stworzenia, wybawienia podczas exodusu, dar ziemi czy pomoc Bożą okazywaną stworzeniom. Stworzony świat staje się scenerią Bożego działania. Mówiąc o wyjściu Izraelitów z Egiptu, psalmista wymienia jego najważniejsze momenty: wyprowadzenie ludu z kraju faraonów, plagę zesłaną na pierworodnych, przejście przez Morze Czerwone, wędrówkę przez pustynię i dotarcie do Kanaanu. Dalej w jednym krótkim zdaniu streszcza czterdzieści lat dziejów Izraela: „On prowadził swój lud przez pustynię, bo Jego łaska na wieki” (Ps 136,16). Psalmista wymienia także dar Boga którym jest ziemia (Ps 136,21-22). Dar ten nazwany jest „dziedzictwem”, a więc dobrem, które jawi się jako ojcowizna Izraela. A zatem u kresu wędrówki z wygnania dla Izraela przeznaczony jest dar, jako dla syna, wchodzi do kraju spełnionej obietnicy[33].

Na zakończenie uczty paschalnej wypijano czwarty kielich wina. Miszna uczy, iż pomiędzy trzecim i czwartym kielichem nie wolno było pić żadnego wina[34]. Czwarty kielich nazywano „kielichem chwały” – po hebrajsku hallel. Wypicie czwartego kielicha kończyło ucztę paschalną.