Boże narodzenie (Łk 2,1-20)

Urodziła swego pierworodnego Syna

Przyjście na świat Jezusa opisane jest niezwykle prosto, jakby ewangelista chciał nadać temu wydarzeniu nutę cichości, jakby chciał owo narodzenie otoczyć milczeniem.

„Urodziła swego pierworodnego Syna”. Nowonarodzony jest prawdziwie pierworodny. Jest On pierworodnym wobec całego stworzenia (Kol 1,15), „pierworodnym pośród wielu braci” (Rz 8,29), którzy już teraz są dziećmi Boga, dzięki Temu, który nie wstydzi się nazwać ich swymi braćmi (Hbr 2,11).

Zasadniczym celem Łukaszowego stwierdzenia, iż Jezus jest pierworodnym Synem Maryi, nie jest wskazanie, że był On jedynym Synem Maryi[11]. Ma ono natomiast wskazać, iż ma On prawa i przywileje zarezerwowane dla syna pierworodnego. Jako taki jest On bowiem poświęcony Bogu i należy do Boga (zob. Wj 13,2; Lb 3,13).

Dalej ewangelista stwierdza, iż Maryja owinęła dziecko. Łukasz nie pisze dokładnie, w co Maryja owinęła Jezusa, choć najczęściej tłumaczenia dodają ten zapis jako: „owinęła Go w pieluszki”, choć z pewnością ewangelista nie mówi o pieluszkach we współczesnym rozumieniu tego słowa. Warto pamiętać, że w czasach Jezusa nowo narodzone dziecko najczęściej było owijane w dwa kawałki miękkiej tkaniny: jednym głowę, drugim resztę ciała. Było to wyrazem troski matki o dziecko, by nie cierpiało zimna i by można było je przenosić bezpiecznie z miejsca na miejsce.

W opisie Łukasza pojawia się żłóbek, do którego zostaje złożony Jezus. Użyty na określenie miejsca położenia Jezusa grecki termin fatne jest trudny do jednoznacznego przełożenia. Słowo to może bowiem oznaczać zagrodę, do której zapędza się trzodę albo też żłób – zagłębienie wykute w skalnej grocie. Może także odnosić się do pewnego rodzaju kosza, który był używany w podróży. Mając na względzie wyrażenie: Maryja „położyła Go” można mieć pewność, iż Łukasz ma na myśli nie tyle grotę, co pewnego rodzaju żłóbek. Co to mógł być za żłóbek?

Warto zwrócić uwagę, że określenie „żłób” zwykle prowadzi nas do skojarzenia z szopą, stajenką, grotą, w której przebywały zwierzęta. Tradycyjna pobożność dodaje do tego obrazu wołu i osiołka[12]. Obrazu takiego jednak nie da się tak prosto wydobyć z Łukaszowego przekazu. Ewangelista nie pisze bowiem nic o stajni ani o zwierzętach. Wzmiankuje jedynie nazwę fatne, którą zwyczajowo tłumaczy się jako „żłób”: Maryja „położyła Go en fatne (w żłobie)”.

Mówiąc o żłóbku, trzeba jednak mieć na uwadze kontekst kulturowy. Ludy semickie wiodły raczej koczowniczy tryb życia, więc pewne sprzęty codziennego użytku musiały być transportowane przez podróżujących ludzi. W związku z tym nie wydaje się, by terminem fatne określać kamienny czy też przymocowany na stałe żłób, do którego przywiązywano zwierzęta. Być może żłóbek (gr. fatne) winniśmy sobie wyobrazić raczej jako przenośny kosz, a biorąc pod uwagę to, że dźwigało go zwierzę, mógł to być podwójny kosz, który na czas podróży można było praktycznie przewiesić przez grzbiet zwierzęcia, co pozwalało mu zachować równowagę[13]. Kosz z jednej strony grzbietu mieścił rzeczy podróżne, zapasowe ubrania, okrycia nocne, być może sprzęty codziennego użytku, rzeczy potrzebne do pracy. Natomiast kosz znajdujący się z drugiej strony – o który zapewne o wiele bardziej dbano – służył do przechowywania żywności, przede wszystkim chleba. Rzecz jasna, by zabezpieczyć żywność przed kurzem, mogła być ona zawinięta w chusty, a na wierzch kładziono siano. Najprawdopodobniej to siano było także pokarmem dla zwierząt. W tym właśnie żłobie – koszu, w którym także zwyczajnie przechowywano żywność – chleb, został położony Jezus, narodzony w Betlejem – w domu chleba, Jezus, który stanie się dla nas Chlebem Życia.

Maryja „położyła Jezusa w żłobie”. Warto zwrócić uwagę, iż użyty przez Łukasza grecki termin anaklinen – „położyła”, używany był często na opisanie czynności kładzenia się do posiłku[14]. Jezus jednak nie jest położony przy stole, jak ten, który spożywa, ale na miejscu, z którego się je, czyli w żłóbku. On bowiem jest Pokarmem. Bóg daje się nam jako pokarm.