Tekst Starego i Nowego Testamentu
W przybliżeniu można przyjąć, że Stary Testament powstawał przez ponad 1000 lat.
Wydania drukowane Nowego Testamentu
Pierwszym tekstem drukowanym Nowego Testamentu w języku grecku jest tzw. Polyglotta Complutensis. Jest to wielojęzyczne, 5-tomowe wydanie Biblii, zainicjowane i finansowane przez kard. Ximenesa de Cisneros abp. Toledo, ogłoszone drukiem w Alcali (nazwa łacińska tej miejscowości brzmi „Complutum”) w latach 1514-1517. Tom V zawiera Nowy Testament i oparty jest na recenzji antiocheńskiej. Został on wydany w 1514 roku. Dwa lata później ukazuje się Nowy Testament Erazma z Rotterdamu zaopatrzony w tłumaczenie łacińskie autora, ale oparty na stosunkowo młodych kodeksach XII-XIII wiecznych. Wydawany czterokrotnie był bardzo popularny, szczególnie w krajach protestanckich. Jego dzieło kontynuuje wydawca paryski R. Stephanus, który w swoim czwartym wydaniu, w roku 1551, dokonał podziału Nowego Testamentu na wiersze.
Pierwsze krytyczne wydanie Nowego Testamentu przygotował K. Tischendorf w latach 1869-72. Liczącą się pracą jest również wydanie krytyczne Nowego Testamentu H. von Sodenaz’a w 1913 roku.
Ze współczesnych podręcznych wydań Nowego Testamentu najbardziej znane, wśród katolików, jest dzieło A. Merka (Roma), zaś wśród protestantów dzieło E. Nestlego (Stuttgart). Od 1966 roku najbardziej popularny jest międzywyznaniowy „The Greek New Testament” (Stuttgart 19834) przygotowany przez zespół, do którego należeli K. Aland, M. Black, C. M. Martini, B. M. Metzger i A. Wikgren. Natomiast w 1993 r. ukazał się „Grecko-polski Nowy Testament. Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi” przygotowany przez R. Popowskiego i M. Wojciechowskiego.
[1] Zob. H. Langkammer, Ogólne wprowadzenie do współczesnej introdukcji do Starego Testamentu, w: Wstęp do Starego Testamentu, Poznań 1990, s. 39n.
[2] Zob. J. Milik, Dziesięć lat odkryć na Pustyni Judzkiej, s. 22n.
[3] Zob. K. Romaniuk, Wprowadzenie do krytyki tekstu Starego i Nowego Testamentu, Poznań-Warszawa-Lublin 1975, s. 30-32.
[4] Zob. A. Tronia, Biblia w Qumran. Wprowadzenie w lekturę biblijnych rękopisów znad Morza Martwego, Kraków 2001; P. Łabuda, Qumran. Osada, wspólnota i pisma znad Morza Martwego, Wrocław 2009.
[5] Niektórzy komentatorzy uznają, iż określenie „Zwoje znad Morza Martwego” oznacza również manuskrypty znalezione na terenach pobliskich względem Qumran: w Wadi Murabba’at, Masadzie, Hyrkanium, Nachal Ce’elim i Nachal Chewer. Zob. R.E. Brown, Apokryfy i rękopisy znad Morza Martwego, w: R.E. Brown, J.A. Fitzmyer, R.E. Murphy Katolicki Komentarz Biblijny, Warszawa 2004, s. 1620-1659.
[6] Geniza, to miejsce gdzie Żydzi m.in. składowali zniszczone, zużyte święte księgi. Wynikało to z wielkiego szacunku dla Pisma Świętego. Zob. szerzej N. Mendecki, Znaczenie odkrycia Genizy Kairskiej, s. 270-275.
[7] Zob. A. Tronina. Najstarsze tłumaczenia Pięcioksięgu, „Collectanea Theologica” 69(1999), n. 1, s. 48-53,
[8] Również obecnie; zob. K. Romaniuk, Wprowadzenie do krytyki tekstu, s. 32.
[9] Zob. G. Ricciotti, Dzieje Izraela, Warszawa 1965, s. 568n.
[10] Zob. R.E. Brown, D.W. Johnson, K.G. O’Conell, Tekst i przekłady Pisma Świętego, w: Katolicki Komentarz Biblijny, red. R.E. Brown, J.A. Fitzmyer, R.E. Murphy, Warszawa 2004, s. 1670.
[11] Co ciekawe, opowiadał się za włączeniem Księgi Estery i Pieśni nad Pieśniami do ksiąg biblijnych.
[12] Zob. N. Mendecki, Działalność Jana Ben Zakaja i Gamaliela II w Jabne, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 37(1984), s. 65-68.
[13] Talmud pochodzi od hebr. czasownika „lamad” – uczyć się. Jest on głównym źródłem nauki ustnej w judaizmie. Jest uważany za następstwo i kontynuację Biblii. Talmud przedstawia przebieg i wynik studiów oraz dyskusji nad Biblią, które prowadzili żydowscy uczeni w Palestynie, a następnie w Babilonii. Wyjaśniano prawdy i zasady Biblii, przystosowując je do zmieniających się warunków życia. Początkowo Talmud przekazywany był ustnie, potem nastąpiło spisanie. Nazwy „Talmud” używa się dla określenia zbioru powstałego z połączenia w całość Miszny i Gemary. Talmud zachował się w dwóch kolekcjach spisanych w Palestynie i Babilonii, stąd też jest Talmud Palestyński (w wydaniu drukowany w 1523-24 nadano mu tytuł Talmud Jerozolimski) i Talmud Babiloński. Natomiast Miszna to zbiór ustnego Prawa, zredagowany w j. hebrajskim przez rabbiego Judę ha-Nasi (od hebr. „szana” – „powtarzać, nauczać”; stąd „Miszna” – „powtarzanie, nauka”). Miszna składa się z sześciu działów, zwanych „porządkami” (hebr. „sedarim” – „porządek”). Gemara zaś to komentarz do Miszny; zob. R. Rubinkiewicz, Historia egzegezy, w: Wstęp ogólny do Pisma Świętego, s. 277-278.
[14] Zob. szerzej: L. Stachowiak, Nowe wydanie krytyczne Biblii Hebrajskiej, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 23(1970), s. 232-234; R. Pietkiewicz, W poszukiwaniu „szczyrego słowa Bożego”. Recepcja zachodnioeuropejskiej hebraistyki w studiach chrześcijańskich w Rzeczypospolitej dobry renesansu, Wrocław 2011, s. 83-84.
[15] Dei Verbum 19.
[16] Szczegółową bibliografię i opracowanie zob. K. Romaniuk, Wprowadzenie do krytyki tekstu, s. 69nn.; L. Jańczuk, Wstęp do Nowego Testamentu, mps.
[17] Zob. A. Tronina, Tekst Pisma Świętego, s. 159.
[18] Zob. A. Tronina, Tekst Pisma Świętego, s. 161.
[19] Zob. K. Romaniuk, Wprowadzenie do krytyki tekstu, s. 81-84.
