Druga mowa Mojżesza do Izraela

Z dwunastego rozdziału Księgi Powtórzonego Prawa:

„Oto prawa i nakazy. Macie je należycie wypełniać w kraju, który PAN, Bóg waszych przodków, dał wam w posiadanie, jak długo żyć będziecie na tej ziemi” (Pwt 12,1).

Nasze spotkanie otworzył werset rozpoczynający się od słów: „Oto prawa i nakazy” (hebr. ʼēlle(h) haḥuqqîm w^ehammišpāṭîm). To sformułowanie dobrze wyraża prawniczy charakter obszernego tekstu Księgi Powtórzonego Prawa, którego fragmenty stanowią przedmiot dzisiejszej refleksji (Pwt 12-26). Przypomnijmy, że to ostatnie pismo Pięcioksięgu (Pwt) przekazuje długą mowę pożegnalną Mojżesza, który wiedząc, że nie wejdzie do Ziemi Obiecanej, pragnął jak najlepiej przygotować swoich rodaków do życia na terytorium Kanaanu. W tym wyjątkowo podniosłym przemówieniu można wyodrębnić trzy bloki tekstowe, z których zasadniczą część stanowi właśnie druga mowa Mojżesza do Izraela (Pwt 4,44-28,68). Ostatnio omawialiśmy początkowe fragmenty tego przekazu, wskazując na fundamentalne znaczenie Dziesięciu Bożych przykazań (Pwt 5,6-21). Po tym, jak Hebrajczycy przypomnieli sobie ten podstawowy zbiór praw (Dekalog), Mojżesz przedstawił im szczegółowe normy dotyczące kultu oraz regulacje stanowiące prawodawstwo cywilne i karne. Poszczególne przepisy tworzą prawny korpus Księgi Powtórzonego Prawa, zwany Kodeksem deuteronomicznym (greckie deuteros znaczy „drugi” lub „odpis”, natomiast nomos „prawo”). Mojżesz w tej części swojej pożegnalnej mowy powtórzył i wyjaśnił otrzymane przez Izraelitów nakazy, interpretując je w kontekście wydarzeń związanych z bliskim wejściem społeczności narodu wybranego do Ziemi Obiecanej. Tę obszerną sekcję (Pwt 12-26), która przekazuje prawa wypływające z przymierza, jakie Bóg zawarł z Izraelem, można podzielić na siedem części.

Pierwsza z nich podejmuje kwestię sprawowania kultu Boga Izraela (Pwt 12,1-14,21). Wezwanie Izraelitów do szczerego oddawania czci jedynemu Bogu w miejscu wybranym przez Niego jest możliwe tylko wówczas, gdy nie przeszkadza temu żadne bałwochwalstwo. Stąd też biblijny tekst mówi o konieczności całkowitego zniszczenia wszelkich przejawów pogańskich kultów: „Macie doszczętnie zniszczyć wszystkie miejsca, gdzie narody, które wkrótce wypędzicie, służyły swoim bogom: miejsca na wysokich górach, na wzniesieniach kultowych i pod każdym zielonym drzewem. (…) Wy inaczej macie służyć PANU, waszemu Bogu: Będziecie oddawać cześć Bogu w miejscu, które PAN, wasz Bóg, wybierze sobie na mieszkanie (…) Tam będziecie chodzili” (Pwt 12,1-5). Izraelici jeszcze nie weszli do Kanaanu, a w czasie pustynnej wędrówki często postępowali według własnego uznania, nierzadko prowadząc moralnie naganne życie. W Ziemi Obiecanej mają szukać Boga i całkowicie przylgnąć do Niego. Tradycja żydowska wyjaśnia, że człowiek autentycznie poszukujący miejsca Bożej obecności, czyli pragnący być blisko Boga, znajdzie oczyszczenie z wszelkiego popełnionego zła.