Natchnienie biblijne w myśli Kościoła

Określenie „dyktat” pojawiało się zasadniczo w tradycji łacińskiej, od około IV wieku. Natchnienie w ujęciu ówczesnych autorów, ujmowało relacje między Bogiem a człowiekiem na zasadzie dyktanda. Wskazywano, iż Bóg podyktował człowiekowi to wszystko, co pragnął aby ten zapisał. Pozytywną stroną takiego określania natchnienia, było wyraźne podkreślanie osoby Boga, jako głównego inspiratora powstania Ksiąg. Użycie takiej analogii uwypuklało pierwszorzędność działania Bożego. Niebezpieczeństwem – pomniejszenie znaczenia autora ludzkiego, który w ścisłym ujęciu słowa „dyktować” był niejako jedynie osobą spisującą – swoistym sekretarzem, pozbawionym jakiejkolwiek inwencji. Obraz i rozumienie to zmienia się, jeśli będziemy pamiętać, iż w starożytności pole semantyczne słowa: „dictare”, było o wiele szersze. Oznaczało ono „dyktować”, ale także „układać”, „polecać”, „pouczać”. Dla starożytnych bowiem dyktowanie nie oznaczało jedynie suchego dyktanda, które wymagało od piszącego jedynie skrupulatnego notowania. Notujący sekretarz miał bowiem pewną swobodę w wyborze sformułowań, w doborze budowy tekstu. A zatem poprzez użycie określenia „dyktando”, ojcowie starożytni, nie zamierzali umniejszać znaczenia człowieka, a jedynie eksponowali pierwszorzędność działania Boga w akcie natchnienia. Wskazywali, iż Bóg jest autorem Pisma Świętego w pełnym tego słowa znaczeniu[35].

W tym duchu Sobór Trydencki (1546 r.), co powtarza Sobór Watykański I w Dei Filius, stwierdza, iż „zdaje sobie sprawę z tego, że prawda i zasady postępowania znajdują się w księgach spisanych i tradycjach niepisanych, które Apostołowie otrzymali z ust samego Chrystusa lub które zostały mu podyktowane przez Ducha Świętego [Spiritu Sancto dictante], a które przyjęli i przekazali niejako z rąk do rąk aż do naszych czasów”[36].

Stwierdzenie, iż Pisma zostały „podyktowane” przez Boga często pojawia się w nauce wspólnot protestanckich. Często można spotkać wskazania w duchu: Bóg jest autorem pierwszorzędnym, który przekazał – podyktował treść prorokom, apostołom. Według Jana Kalwina (†1564 r.) nowotestamentalni autorzy byli pisarzami Ducha Świętego. Mówiąc jednak o dyktacie autorzy protestanccy nie uznawali, iż dyktowanie było równoznaczne ze stenografią.