Recenzje

W najstarszych odpisach tekst Starego Testamentu nie był ujednolicany. Starania o ustalenie jednobrzmiącego tekstu Biblii Hebrajskiej pojawiają się dopiero po synodzie w Jabne (w okolicach dzisiejszego Tel Avivu), który miał mieć miejsce około 90/95 roku po Chr., gdzie ustalono kanon żydowski. Pierwszą recenzją jest praca rabina Josefa ben Akiby (50-137 r.)[11]. Jego ustalenia stały się obowiązującymi i traktowane są jako niepodważalne. Od czasu jego ustaleń kopiści zaczęli traktować tekst spółgłoskowy jako nienaruszalny. Znaleźć jedynie można uwagi (qerê – ketîb), oznaczające jak należy dane słowo czytać (qerê), jeśli jest to inaczej niż jest w tekście napisane (ketîb). Bardzo szybko zaczęto również zliczać wiersze, wyrazy i litery Pisma Świętego, podzielono je również na perykopy liturgiczne (tzw. sedery i parasze), co dawało gwarancję na przekazywanie niezmienne tekstu świętego[12].

Po upadku powstania Bar Kochby w 135 r. część uczonych wyemigrowała do Babilonii. Wtedy też powstają akademie biblijne m.in. w Nehardei, Surze, a także i na terenie Palestyny w Cezarei, Tyberiadzie i Seforis. Dzięki pracy uczonych zwanych tannaitami i amoraitami powstały Miszna (II-III w.) i Gemara (IV-V w.) tworzące razem Talmud[13]. Opracowali oni także zasady przepisywania ksiąg świętych tak, aby uniknąć błędów.

Masoreci, którzy pracowali nad tekstami świętymi od VII w., wprowadzili system znaków samogłoskowych zapewniający jednolitość brzmienia tekstu. Jednakże w pracach masoretów pracujących w Babilonii i Palestynie można dostrzec zasadniczą różnicę: Masoreci babilońscy stawiali znaki nad spółgłoskami, masoreci palestyńscy pod spółgłoskami w formie kropek i kresek. Ostatecznie przyjął się system rodu ben Aszera z Tyberiady i z tym systemem znaków drukowano pierwsze wydanie Biblii Hebrajskiej.