Język symboliczny Apokalipsy św. Jana

Symbole są bardzo ważne w świecie wiary, ponieważ – będąc znakami z naszego świata – wprowadzają nas w inny świat, świat Pana Boga. Mają przybliżyć świat nadprzyrodzony.

Omawianie zagadnienia symboliki jest niezwykle trudne w odniesieniu do Biblii. Wynika to z wielości i różnorodności obrazów, jakimi posługują się autorzy natchnieni, a zwłaszcza autor Apokalipsy św. Jana. W tej księdze Nowego Testamentu mamy do czynienia z prawdziwym arsenałem obrazów, porównań, znaków, symboli, metafor. Przy ich pomocy autor usiłuje odsłonić głęboką rzeczywistość historii. Jednak oryginalność tych obrazów, ich zestawienie i niekiedy nieprzewidziana fantazja sprawiają ogromne trudności. A z drugiej strony widać, że język symbolu jest czymś naturalnym dla autora Apokalipsy tak, iż każdy zdaje sobie sprawę, że nie można interpretować tej księgi bez wyjaśnienia symboliki i jej elementów składowych.

W Apokalipsie św. Jana dostrzegamy to zjawisko powszechnie występujące we wszystkich kulturach. Obok „naturalnego” znaczenia słowa pojawia się jego znaczenie symboliczne. Jeżeli mówimy, że Jezus ma „potęgę” czy „moc” (Ap 5,12), to posługujemy się określeniem „naturalnym”. Jeżeli natomiast przedstawiamy Go jako „Lwa z pokolenia Judy” (Ap 5,5), posługujemy się określeniem symbolicznym. W obydwu wypadkach treść jest identyczna. Jednak w wypadku Apokalipsy sprawa nie jest prosta, gdyż autor nie posługuje się jednym rodzajem symboli, ale tworzy całą wielopłaszczyznową konstrukcję. Cała budowla jest sztucznie skonstruowana i autor niespodziewanie przechodzi z jednej płaszczyzny symbolicznej do drugiej. Wywołuje to stan zagubienia u czytelnika. Całość robi wrażenie tekstu hermetycznie zamkniętego. Jednak dzięki temu autor w sposób wyjątkowy gromadzi treść teologiczną, do której możemy dojść, uwolniwszy się od całego balastu symboliki. Możemy to jednak osiągnąć dopiero wtedy, gdy zastosujemy odpowiednie zasady interpretacji (hermeneutyki).

Dotrzemy do myśli autora, jeżeli w jakimś stopniu zrozumiemy te różnorodne płaszczyzny symboliki. Uda się to jednak dopiero wtedy, gdy bardzo uważnie przeczytamy tekst. Wtedy dokona się asymilacja świata symboli. Nie należy się jednak bynajmniej starać, a nawet w wypadku Apokalipsy św. Jana byłoby to błędne, aby natychmiast tworzyć całość z różnorodnych elementów symbolicznych. Należy tylko zwrócić uwagę na poszczególne elementy symboliczne, rozszyfrować je i próbować, o ile to możliwe, przełożyć je na język „naturalny”.

Zatrzymajmy się nad najczęściej występującymi w Apokalipsie św. Jana symbolami, aby zrozumieć treść tej księgi. Najpierw zwróćmy uwagę na formy, które są charakterystyczne dla całej Biblii oraz dla Księgi św. Jana, a następnie na symbole specyficzne dla literatury apokaliptycznej. Musimy jednak pamiętać, że nie wszyscy zgadzają się na proponowane określenia. Nie jest to jednak najważniejsze. Chodzi o sprecyzowanie treści, jaka kryje się w obrazach, aby ułatwić określenie myśli.