Pierwsza mowa Mojżesza do Izraela

Z pierwszego rozdziału Księgi Powtórzonego Prawa:

„Oto słowa, które Mojżesz wypowiedział do wszystkich Izraelitów na pustyni za Jordanem na nizinie Araba (…). Jedenaście dni drogi jest od góry Horeb przez górę Seir do Kadesz-Barnea. W pierwszym dniu jedenastego miesiąca, w czterdziestym roku wędrówki, Mojżesz oznajmił Izraelitom wszystko, co PAN nakazał mu powiedzieć. Wydarzyło się to po pokonaniu Sichona, króla Amorytów, mieszkających w Cheszbonie, i Oga, króla Baszanu, mieszkającego w Asztarot i w Edrei. Za Jordanem, w kraju Moabu, Mojżesz zaczął wyjaśniać prawo” (Pwt 1,1-5).

Przed chwilą wysłuchaliśmy fragmentu rozpoczynającego Księgę Powtórzonego Prawa, która stanowi ostatnią część zbioru zwanego Pięcioksięgiem. Hebrajska nazwa tego pisma – „Debarim” (wym. Dewarim) pochodzi od pierwszych wyrazów oryginalnego tekstu: ʼēlle(h) haddebārîm („Oto słowa”). Zawarta w polskim tytule tej księgi fraza „powtórzone prawo” wywodzi się od greckiego przekładu (Septuaginta) fragmentu Księgi Powtórzonego Prawa, gdzie hebrajskie sformułowanie: mišnē(h) hattôrā(h), czyli „odpis, „kopia”, przełożono, jako: deuteronomion, co oznacza „powtórzone prawo” lub „drugie prawo” (Pwt 17,18). Zarówno hebrajskie sformułowanie „Debarim” („słowa”, „mowy”), jak i grecki przekład deuteronomion („powtórzone prawo”) bezpośrednio wskazują na treść Księgi Powtórzonego Prawa, zredagowanej w formie wielkiej mowy Mojżesza, który w kraju Moabu właśnie powtarza i wyjaśnia prawa otrzymane od Boga na górze Horeb, gdyż tak nazywa się w tym piśmie góra Synaj. Izraelici wsłuchiwali się w słowa swojego wielkiego przywódcy na równinach Moabu po wschodniej stronie rzeki Jordan, a więc znajdowali się w tym samym miejscu, gdzie rozgrywały się wydarzenia przekazane w ostatniej części Księgi Liczb (Lb 22-36), poprzedzające akcję Księgi Powtórzonego Prawa. Zanim naród wybrany pod wodzą Jozuego przekroczył wody Jordanu, wchodząc na terytorium Kanaanu, Mojżesz, któremu Bóg objawił, że nie wejdzie do Ziemi Obiecanej (Lb 20,12; Pwt 3,25-27), przed śmiercią wygłosił długą mowę pożegnalną, w której wezwał swoich rodaków, by całkowicie zawierzyli swoje życie Bogu. Tradycja żydowska podkreśla, że słowa ludzi, którzy umierają mogą stawać się dla słuchających trwałe jak rzeczy, co zresztą potwierdza samo znaczenie hebrajskiego terminu dābār (wym. dawar), oznaczającego zarówno „słowo”, jak i „rzecz”. Ponieważ w ostatnich chwilach życia mówi się o sprawach istotnych, stąd też pożegnalna mowa Mojżesza, jak uczą rabini, zawiera jednocześnie najważniejsze przesłanie „Debarim” (Księga Powtórzonego Prawa), a także całej Tory (Pięcioksiąg), które do pewnego stopnia wyraża następujący fragment Księgi Powtórzonego Prawa: