[1] Piłat, piąty z kolei prefekt rzymskim, sprawował władzę w Judei od roku 26 do 36 po Chr. (wcześniejsi prokuratorzy to Koponiusz, Marek Ambibulus, Anniusz Rufus oraz Waleriusz Gratus). Historycy mówią o Piłacie jako o człowieku autorytarnym i okrutnym. Złożony został z urzędu przez cesarza Witeliusza.

[2] J. Flawiusz, Wojna Żydowska, II,9,2-3.

[3] Tamże, II,9,4.

[4] Mors Pilati – Śmierć Piłata.

[5] Choć warto także pamiętać o przekonaniu Koptów, według których Piłat po pewnym czasie, pod wpływem swojej żony Klaudii, nawrócił się na chrześcijaństwo. Według niektórych kościołów wschodnich Piłat miał popełnić samobójstwo z powodu wyrzutów sumienia za skazanie Jezusa na śmierć. Zob. H.J. Klauck, The Apocryphal Gospel. An Introduction, London 2003, s. 98.

[6] Zob. J. Flawiusz, Wojna Żydowska, II,8,1.

[7] Wydaje się, iż Rzymianie zarezerwowali dla siebie karę śmierci, z wyjątkiem przypadków profanacji świątyni i prawdopodobnie cudzołóstwa (por. J 8,1). Ukamienowanie Szczepana (Dz 7,58) jest najprawdopodobniej samosądem, zaś Jakuba (Dz 12,2) stanowi wyjątek.

[8] Prefekt rzymski w czasach Jezusa miał także pieczę nad ubiorem arcykapłana i wydawał mu uroczystą szatę tylko na wielkie święta. Zob. J. Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, XVIII,4,3.

[9] Wieczerzę paschalną spożyto w piątek wieczorem, sama zaś Pascha wypadała w szabat. Na piątek – dzień przed uroczystością paschy i szabatem wskazują także informacje innych ewangelistów: w tym dniu Szymon Cyrenejczyk wracał z pola (Mk 15,21), Józef z Arymatei kupił płótna (Mk 15,46), a kobiety mogły przygotować wonności i olejki (Łk 23,56).

[10] Zasadniczą rezydencją Piłata była Cezarea. Ale na dni świąteczne namiestnik rzymski przenosił się do Jerozolimy, by nie dopuścić do rozruchów. Trudno jednoznacznie uznać, gdzie znajdowało się pretorium. Być może, jak chcą niektórzy, było ono w pałacu Heroda, w zachodniej części miasta, w pobliżu tzw. bramy Jafskiej, w dzisiejszej cytadeli. Na zewnątrz pałacu widniały trzy potężne wieże zbudowane przez Heroda: Hippakusa, Fazaela i Mariamme (zob. J. Flawiusz, Wojna Żydowska, II,14,8). Inni na miejsce pretorium wskazują twierdzę Antonia – twierdzę przebudowaną przez Heroda Wielkiego i nazwaną tak na cześć Marka Antoniusza. W latach bowiem trzydziestych XX wieku pod klasztorem Sióstr Syjońskich odkryto starożytne posadzki, które mogły być świadkami wydarzeń opisanych przez św. Jana. W miejscu tym znajduje się obecnie wybudowana w 1868 r. bazylika Ecce Homo, Franciszkańska Szkoła Biblijna wraz kościołami Biczowania i Włożenia Krzyża na Jezusa, oraz szkoła muzułmańska z dziedzińca której każdego piątku wyrusza procesja drogi krzyżowej. (Zob. W.F. Albright, Archeologia Palestyny, Warszawa 1964, s. 305-306). Warto pamiętać, iż w czasach Chrystusa żołnierze rzymscy stacjonowali zarówno w twierdzy Antonia, jak i w pałacu Heroda.

[11] Tą nieczystość mogły spowodować pogańskie kobiety obecne w pretorium, które nie przestrzegały przepisów o czystości rytualnej (Kpł 15,19-33). Nieczystość pretorium mogły sprawiać szczątki ludzkie które mogły być tam pochowane (Lb 19, 16; 31, 19). Inni uważają, iż powodem zagrożeniem dla nieczystości mogła być obecność chleba kwaszonego w domu pogańskim. Według zaś Prawa Żydowskiego w wigilię paschalną od południa nie wolno było przetrzymywać w domu kwasu (Pwt 16,4).

[12] Zob. I. de la Potterie, Męka Jezusa Chrystusa, Kraków 2006, s. 85.

[13] Rzymianie stosowali potrójnego rodzaju biczowanie: fustigatio (lekka chłosta), flagellatio (biczowanie), verberatio (uderzanie batogiem zwanym flagellum, zawsze połączone z innymi karami, najczęściej z ukrzyżowaniem).

[14] Zob. I. de la Potterie, Męka Jezusa Chrystusa, s. 99.