Duch Święty w świadomości pierwotnego Kościoła

Wkład Orygenesa w naukę o Duchu Świętym

Nie mamy czasu na szczegółową prezentację wkładu poszczególnych Ojców Kościoła do nauki o Duchu Świętym, czyli pneumatologii. Ale nie można pominąć tego, co wniósł do niej Orygenes. Ten wielki myśliciel chrześcijański z III wieku opierał całą swoją teologię na Piśmie Świętym, więc ma ona charakter biblijny, a przede wszystkim bazuje na terminologii biblijnej. Jednocześnie jednak sięgnął po argumentację filozoficzną i opierając się na tych dwóch filarach tworzył wielkie wizje.    

Kiedy mówimy o wkładzie Orygenesa do nauki o Duchu Świętym to należy zwrócić uwagę na dwie istotne kwestie. Pierwszą z nich jest próba przedstawienia prawdy o Trójcy Świętej i miejsca w niej Ducha Świętego. Orygenes swoje przemyślenia w tej kwestii przedstawił przede wszystkim w słynnym dziele O zasadach, czyli o podstawowych i najważniejszych prawdach, albo jak kto woli podstawach lub zasadach, na których opiera się wiara katolicka. Jedną właśnie z takich kluczowych prawd jest prawda o Duchu Świętym.

Orygenes z całym przekonaniem bronił prawdy o Trójcy Świętej podkreślając współwieczność tworzących ją osób, czy też jak to mówi hipostas. W przeciwieństwie do całego stworzenia, które zostało powołane do istnienia z niczego, Bóg Ojciec, Syn i Duch Święty, są odwieczni i nie mają początku. Trudniej było Orygenesowi wyjaśnić różnice między tymi osobami i ich wzajemne relacje. Terminy biblijne są w tym względzie mało precyzyjne, a w zbyt dalekie dywagacje filozoficzne Orygenes się w tym przypadku nie zapuszczał. Jasno jednak wskazywał na transcendencję Ducha Świętego, który z Ojcem i Synem stanowią Trójcę Świętą.