Introdukcja wśród nauk biblijnych

Podziały Pisma Świętego na rozdziały i wiersze

W pierwotnym tekście Biblii podział na rozdziały i wiersze był nieobecny. Co więcej, zasadniczo nie oddzielano nawet wyrazów od siebie – pisano jednym ciągiem, litera po literze. Niejednokrotnie bez żadnych znaków interpunkcyjnych. Taki sposób zapisu tekstu określa się mianem scriptio continua. Z takiego sposobu zapisu powstały kodeksy minuskułowe i majuskułowe (w zależności czy pisano dużymi czy małymi literami).

Żaden z autorów starożytnych nie pisał swoich dzieł, dokonując samemu wewnętrznej cezury, stosując numerację zdań bądź wersetów. Wprowadzona później wersyfikacja miała ułatwić poruszanie się po obszernych tekstach. Dotyczy to także Biblii. Współczesny tekst Biblii zawiera podział na mniejsze, tworzące logiczną całość fragmenty, zaopatrzone we własne tytuły. Podziały te nie pochodzą jednak od natchnionych autorów. Zostały one wprowadzone w późniejszym czasie, zasadniczo z powodów praktycznych.

Wspólnotowa lektura publiczna wymusiła podział tekstu ciągłego na mniejsze jednostki. Podział ten – w odniesieniu do tekstu Starego Testamentu – widoczny jest już w manuskryptach znad Morza Martwego. A zatem podział ten musiał istnieć już między III wiekiem przed Chrystusem a I wiekiem po Chrystusie.

W zależności od tradycji, całą Torę czytano w cyklu rocznym albo w cyklu trzyletnim. Babilońscy Żydzi dla celów liturgicznych podzielili Torę na 167 „sedarim” (hebr. sedarim – porządek). Był to trzyletni cykl czytań synagogalnych. Tradycja palestyńska dzieliła Pięcioksięgu na 54 „parszijot” (fragment, porcja) dla jednorocznego cyklu czytań. Ksiąg prorockich nie dzielono, wybrano z nich jedynie 85 fragmentów i przeznaczono do czytania w czasie nabożeństw synagogalnych w szabat, po odczytaniu tekstu z Tory. Perykopy te nazywano haftorah.

Podział Biblii Hebrajskiej na wersety poświadczony jest przez Misznę, która uczy, iż „ten, kto czyta Torę winien czytać nie mniej niż trzy wersety” (Megillah 4,4)[7]. Podział ksiąg Starego Testamentu został przyjęty podczas ustalania jego kanonu na przełomie I i II wieku, po synodzie w Jabne (inni Jamne, Yahneh). Podziały zaznaczano albo przez tzw. „parasze”, czyli zostawiając większe odstępy między liniami lub linie nie dopisane do końca, albo też „pesuki” czyli większe odstępy w tej samej linii. Według Miszny uczeni w Piśmie dokonali podziału na wiersze i policzyli je w II w.[8]

Podział tekstu Nowego Testamentu wiąże się z Tacjanem, który w II wieku zaczął wyróżniać mniejsze fragmenty zwane perykopami. Najstarszy podział chrześcijański pochodzi z III wieku. Dokonał go aleksandryjski filozof Ammonius Saccas († ok. 240 r.), który był nauczycielem Orygenesa. Podzielił on Ewangelie na części większe, nadając im tytuły (titloi – tytuły) i części mniejsze (1162 kefalaia – rozdziały). W IV wieku Eutaliusz z Aleksandrii podzielił na mniejsze części listy, zaś w V wieku na 72 rozdziały Księgę Apokalipsy.

Obecnego podziału na rozdziały dokonał kanclerz Uniwersytetu Paryskiego, a potem arcybiskup Canterbury Stefan Langton (†1228 r.). W 1214 roku podzielił on Biblię łacińską na rozdziały. Podział ten doprecyzował w 1262 kard. Hugo z Saint-Cher (†1263).

Numerację poszczególnych wierszy w Starym Testamencie wprowadził ok. 1440 r. do Biblii Hebrajskiej rabin Izaak Nathan. Ponumerował on co piąty wiersz stosując liczebniki hebrajskie.

Współczesny podział na wiersze – najpierw Starego Testamentu – dokonał w 1528 roku jeden z najznakomitszych znawców języka hebrajskiego w ówczesnych czasach, dominikanin Santes Pagnini z Lukki (†1541 r.). Wydał on własny przekład łaciński Biblii, w którym wprowadził podział na numerowane wersety. Jego pomysł zmodyfikował francuski drukarz Robert Estienne (Robertus Stephanus, †1559), który dokonał podziału Nowego Testamentu na wiersze w 1550 roku podczas podróży z Paryża do Lyonu. Swoje podziały Estienne zastosował w wydaniach Biblii w roku 1551 (Nowy Testament) i 1555 roku (Stary Testament). Ten podział zachował się do dnia dzisiejszego.

Mówiąc o podziałach tekstu na rozdziały i wersety należy pamiętać, iż podział taki ma znaczenie jedynie użytkowe, nie należy go traktować jako podziału znaczeniowego[9].

Od XVI w. Pismo Święte cytuje się podając skrót nazwy księgi, rozdział i oddzielony przecinkiem numer wiersza. Numeracja wierszy nie zawsze jest taka sama. Różnice w różnych wydaniach Biblii występują zwłaszcza w Starym Testamencie (Psałterzu oraz w niektórych księgach deuterokanonicznych). Podział na rozdziały i wiersze ma znaczenie czysto użytkowe i nie jest natchniony. Poszczególne rozdziały nie są osobnymi jednostkami.