Współczesna refleksja nad kwestią natchnienia

Społeczny charakter natchnienia biblijnego

Wspólnotowy i eklezjalny charakter natchnienia biblijnego otrzymał pogłębienie w teorii amerykańskiego teologa Johna Lawrenca Mc Kenziego († 1991 r.), który zwrócił uwagę na uwarunkowania społeczne, w których powstawały teksty biblijne. Podkreślał, iż decydującym faktorem w kształtowaniu się ksiąg biblijnych odegrali nie tyle pojedynczy autorzy co o wiele bardziej społeczności do których i w których to słowo  było głoszone. Stąd też wskazywał, iż to społeczności Izraela a potem Kościoła jako żywej wspólnocie wiary, w pierwszym rzędzie przysługiwał charyzmat natchnienia w pierwszym rzędzie. Za jej pośrednictwem bowiem przekazywano słowo Boże, ale i też autorytatywnie reinterpretowano, w świetle potrzeb wiary. W tych społecznościach dokonywało się spotkanie z żywy słowem Boga i urzeczywistniało się zbawienie. Społeczności te, będąc świadomymi zbawczej funkcji słowa, przekazywała je, spisywała i ustawicznie aktualizowała. Niezwykle ważnym w jego ujęciu było podkreślenie roli wspólnoty, jako tej w której dokonywało się kształtowanie tradycji biblijnych. Łączył on w jeden dynamiczny proces rozwojowy tradycję ustna, czas przedredakcyjny, i spisanie poszczególnych ksiąg. Podkreślając rolę wspólnoty wiary w kształtowaniu się ostatecznego kształtu  ważnym jest jednak by pamiętać, iż ważną rolę odgrywały także pojedyncze osoby – które były nie tyle głosem Izraela i Kościoła, ale także głosem Boga dla Izraela i Kościoła[10].

Poglądy podkreślające kolektywne autorstwo i społeczne uwarunkowania natchnienia biblijnego rozwiną francuski teolog Pierre Grelot († 2009 r.), który podkreślał, iż obok charyzmatu skrypturystycznego, dzięki któremu został utrwalony na piśmie słowa Boże, zasadnym także jest mówić o innych charyzmatach związane ze słowem Bożym – w sposób szczególny akcentował on charyzmat prorocki w Starym testamencie i charyzmat apostolski w Nowym Testamencie. Wskazywał, iż tak prorocy jak i apostołowie byli uprzywilejowanymi pośrednikami objawienia Bożego. Na mocy szczególnej misji Boga słowo ich cieszyło się najwyższym autorytetem słowa samego Boga. Natchnienie skrypturystyczne u owych pośredników Boga, zawierało się niejako w ich funkcji prorockiej czy apostolskiej. Jako zaś, że owo przekazywanie słowa Bożego odbywało się w społeczności, Grelot wskazywał także na charyzmaty funkcyjne, również związane ze słowem Bożym, którymi byli objęci wszyscy, którzy byli włączeni w przekazywanie słowa Bożego. Charyzmatem funkcyjnym objęci byli ci, którzy pełnili funkcje pasterskie, nauczający. Bóg udzielił natchnienia wszystkim tym, których posługa słowa wiązała się, czy też prowadziła do utrwalenia słowa Bożego na piśmie[11].

Inni egzegeci (np. N. Lohfink) mając na względzie, iż cała społeczność miała wpływ na treść i kształt literacki Pisma Świętego podkreślali także jedność Biblii, która nie mogła być jedynie dziełem człowieka, ale Boga jako twórcy ekonomii zbawienia, wspierającego wszystkim, którzy współtworzyli Biblię. Stąd też podkreślano nieomylność Biblii, która winna być interpretowana i odczytywana w świetle pełni objawienia danego przez Jezusa Chrystusa. Podkreślali oni, iż Bóg i człowiek są prawdziwymi autorami. Biblia jest w całości dziełem Boga i w całości dziełem człowieka. Stąd też niezasadnym jest w niej wyróżniać pokładów Bożych i ludzkich. Chryzmat natchnienia sprawia, iż mowa ludzka staje się jednocześnie mową Boga. Działalność wszystkich współtworzących powstanie Biblii należy zawsze postrzegać w ścisłej łączności z posłannictwa Izraela i Kościoła, jako społeczności zbawienia.

Uznając, iż cały proces powstawania Pisma Świętego objęty jest natchnieniem L. Alonso Schölkel podkreślał, iż istotą natchnienia biblijnego jest ożywające i przemieniające działanie Ducha Świętego. Wskazywał, iż natchnienie jest analogiczne do wcielenia. Słowo Pisma Świętego, jak Słowo Wcielone, jest tajemnicą słowa i życia. Działanie Ducha Świętego znalazło swoją pełnię w podwójnym Wcieleniu Odwiecznego Słowa i Słowa Pisma Świętego. Tak jak Chrystus – Wcielone Słowo, tak każde Słowo Pisma Świętego, jest nosicielem zbawczej mocy Boga. Spisanie Sowa Bożego oznacza utrwalenie orędzia Bożego i przedłużenie zbawczej mocy Tego Słowa.