Faryzeusz i celnik (Łk 18,9-14)

Modlitwa faryzeusza

Kontrastowe zestawienie bohaterów przypowieści pozwala mocniej ukazać bezwzględną konieczność odpowiedniej postawy wewnętrznej, aby podobać się Bogu. Bóg bowiem jest tym, który zna serce człowieka (zob. 1Sm 16,7). Przypowieść demaskuje niezwykle trudny do dostrzeżenia grzech – obłudę. Faryzeuszowi bowiem nie można zarzucić niczego poza głębokim przekonaniem o własnej doskonałości i wyższości względem innych (Łk 18,9). Taką postawę przyjmuje on względem celnika. W zależności jednak od dokładnego odczytania wersetu Łk 18,10 zależy dalsza interpretacja tekstu. O ile bowiem Biblia Tysiąclecia tłumaczy ten wers „Faryzeusz stanął prosto i tak się w duszy modlił”, to mając na względzie różnice w kodeksach fragment ten można tłumaczyć jako: „Faryzeusz, stanąwszy (zwrócony) ku sobie samemu, tak się modlił”. Może też zdanie to brzmieć „Faryzeusz, stanąwszy, tak się modlił do siebie”.

Takie odczytanie zdania wydaje się być zasadniejszym gdy zestawi się je z opisem postawy celnika: „Celnik natomiast stał z daleka i nie śmiał nawet oczu podnieść ku niebu” (Łk 18,13). Faryzeusz zaś Faryzeusz stanął prosto – stanął patrząc w siebie, stanął zapatrzony w siebie i tak się modlił.

Pozycja stojąca w czasie modlitwy w świątyni była zupełnie normalna i nie wskazywała na pychę modlącego się. A zatem można powiedzieć, iż faryzeusz przyjął dobrą postawę modlitwy. Celnik również stał, choć stał gdzieś daleko od przybytku bojąc się zbliżyć choćby trochę do miejsca świętego. Faryzeusz zaś modlił się „do siebie”. Ale wyrażenie to nie oznacza, iż modlił się w duchu, czyli po cichu (zob. 1Sm 1,13), czy też modlił się skupiony na sobie. On bowiem rzeczywiście modlił się do siebie, czyli mówiąc do samego siebie. Nie stoi przed Bogiem, ale przed sobą. Widać tu pewien rodzaj ironii. Gdy bowiem modlitwa powinna być kierowana do Boga, modlitwa faryzeusza nie unosiła się ku niebu, ale mocno łączy się z osobą faryzeusza. Można by rzec – i dlatego nie została wysłuchana (Łk 18,14).