Christus finis noster
Chrystus wypełnieniem życia chrześcijanina według św. Augustyna.
Dopiero wtedy ukaże się w chwale tryumfu cudowne zwycięstwo odniesione przez Chrystusa, gdy w sposób absolutnie dopełniony zostanie przywrócony porządek i harmonijna jedność stworzenia[47], tak że będzie można uznać w radości szczęścia wypełnienie obietnicy: „Nastanie nowe niebo i nowa ziemia”[48]. Dzieło Chrystusa osiągnie wówczas ostateczne spełnienie, a On będzie mógł przekazać Ojcu tych, których odkupił swoją krwią[49], aby w miłości Bożej, w duszy i w ciele[50], mogli żyć na wieki, szczęśliwi bez końca[51]. Miłość do Chrystusa będzie więc przelewać się w nieskończonym zachwycie, którego szczęście Augustyn zdaje się już przeczuwać, gdy mówi do ludu: „Jakaż będzie radość, jaka doskonała pewność? Będzie śpiew chwały, słabość nie będzie czuła się zraniona. Gdy objawi się ten, który nas umiłował i samego siebie wydał za nas, gdy ten, który pokazał się ludziom w tym, czym stał się w swojej Matce, ukaże się im jako Bóg Stwórca, jakim był w Ojcu, gdy On, wiecznie obecny w swoim domu, wchodząc do niego, znajdzie go doskonałym, ozdobionym, ustanowionym w jedności, w szacie nieśmiertelności, wypełni sobą wszystkie rzeczy i we wszystkich zajaśnieje, aby Bóg był wszystkim we wszystkich”[52].
Chrystus wypełni więc sobą wszystko, aby Bóg był ostatecznie wszystkim we wszystkich (2 Kor 5, 19). On nie tylko jest zasadą, w oparciu o którą zostaliśmy stworzeni, jest także naszym celem, ze względu na który żyjemy, bo On nam go ukazał i potwierdził. Chrystus dokonuje naszego udoskonalenia, wynosząc nas do chwały wieczności, ponieważ dokonał naszego odrodzenia już na ziemi. Wszystko więc zawdzięczamy Chrystusowi, a więc we wszystkim do Niego powinno być zwrócone całe nasze życie. Jego powinniśmy mieć stale przed oczami.
Podstawowe przekonanie św. Augustyna polega na tym, aby wyjść z nacisku powodowanego przez własną nędzę i własną niewystarczalność, aby oprzeć się na jedynej niezmiennej i wiecznej rzeczywistości. Jego serce wzdycha w trudach pielgrzymowania do ojczyzny, gdzie czeka na człowieka Ten, który jako jedyny może nasycić pragnienie nieskończoności, za którą człowiek wzdycha, przyjmując go do ostatecznej jedności z sobą[53]. Dlatego możemy zakończyć myślą, nawiązującą do pierwotnych doświadczeń św. Augustyna: „Gdy przylgnę do Ciebie całym sobą, skończy się dla mnie wszelki ból i wszelki trud. Wtedy moje życie będzie naprawdę żywe, całe napełnione Tobą”[54].
[1] Por. E. Przywara, Augustinisch Ur-Haltung des Geistes, Einsiedeln 1970.
[2] Benedykt XVI, Katecheza w czasie audiencji generalnej (16 stycznia 2008 r.),
[3] Augustyn, In Evangelium Ioannis tractatus 55, incipit.
[4] Tomasz z Akwinu, Summa theologiae II-II q. 24 a. 3: Gratia et gloria ad idem genus referuntur; quia gratia nihil est aliud quam quaedam inchoatio gloriae in nobis.
[5] Augustyn, In Evangelium Ioannis tractatus 45, 15: PL 35, 1728: Quamvis ergo et hic in ipso ovili non desunt pascua, […] tamen tunc vera pascua invenient, ubi saturentur qui esuriunt et sitiunt iustitiam; qualia pascua invenit cui dictum est: Hodie mecum eris in paradiso.
[6] Por. tenże, Enarrationes in Psalmos 90/1, 7: PL 37, 1154: Non norunt quia ad hoc sunt christiani ut praesentia superent et futura sperenti.
[7] Por. tenże, In Evangelium Ioannis tractatus 23, 5: PL 37, 1585.
[8] Tenże, Enarrationes in Psalmos 84, 10: PL 37, 1076: Quis non desideret illam civitatem, unde amicus non exit, quo inimicus non intrat, ubi nullus tentator est, nullus seditiosus, nullus dividens populum Dei, nullus fatigans Ecclesiam in ministerio diaboli. […] Erit ergo pax purgata in filiis Dei, omnibus amantibus se, videntibus se plenos Deo, cum erit Deus omnia in omnibus.
[9] Tamże, 148, 8: PL 37, 1942.
[10] Augustyn, Sermo de infirmo iacente ad piscinam, die sabatho, 3, w: Miscellanea Agostiniana. Testi e studi pubblicati a cura dell’Ordine Eremitano di sant’Agostino nel XV centenario della morte del Santo Dottore, vol. 1: Sancti Augustini sermones post Maurinos reperti, ed. G. Morin, Roma 1930 [=Morin], s. 372: Nisi ad Christum transeas, ad aeternam requiem non potes pervenire.
[11] Tenże, Enarrationes in Psalmos 148, 16: PL 37, 1947: Modo fructus per hibernum in radice non apparent; attendis quasi aridas arbores per hiemem. Qui non novit videre, aridam putat vitem: et forte iuxta est quae vere aruit; similes sunt ambae per hiemem: illa vivit, illa mortua est; sed illius vita et illius mors in abscondito est: aestas procedit, vita illius clarificatur, mors illius manifestatur; procedit honor foliorum, fecunditas fructuum; vestitur vitis in facie, ex eo quod habet in radice. Ergo modo, fratres, tales sumus, quales sunt alii homines. […]Aestas veniet, veniet Dominus, honor noster, qui latebat in radice; et tunc „exaltabit cornu populi sui”, post captivitatem in qua mortaliter vivimus.
[12] W tym sensie Augustyn interpretuje słowa św. Pawła; „Gdy przekaże królowanie Bogu i Ojcu” (1 Kor 15, 24). Por. De Trinitate 1, 8, 16: PL 42, 830; tamże, 1, 10, 20: PL 42, 834.
[13] Augustyn, In Epistolam Ioannis ad Parthos 10: PL 35, 1944: Christus propter te factus est temporalis, ut fias aeternus.
[14] Por. tenże, Sermo 22, 10: PL 38, 154-155.
[15] Por. tenże, Sermo de ascensione Domini, 2: Morin, s. 348: Christus ergo membra multa, unum corpus. Descendit itaque de caelo per misericordiam, nec ascendit nisi Ipse, cum et nos in Ipso per gratiam. Ac per hoc non nisi Christus descendit, nec nisi Christus ascendit; non quod capitis dignitas confundatur in corpore, sed quod corporis unitas non separetur a capite.
[16] Por. tenże, Enarrationes in Psalmos 100, 12: PL 37, 1455. Oglądanie jest według Augustyna merces fidei: In Evangelium Ioannis tractatus 75: PL 35, 1829.
[17] Por. tenże, Sermo 92, 3: PL 38, 573: Ipse est Patria quo imus, Ipse est Via qua imus.
[18] Por. tenże, In Evangelium Ioannis tractatus 36, 8: PL 35, 1662.
[19] Por. tamże, 45, 15: PL 35, 1712.
[20] Por. tenże, Enarrationes in Psalmos 90, 13: PL 37, 1170.
[21] Por. np. tenże, In Evangelium Ioannis tractatus 26, 6: PL 35, 1610. Jest to najczęstsza definicja życia wiecznego, którą znajdujemy u św. Augustyna.
[22] Tenże, In Evangelium Ioannis tractatus 70, 1: PL 35, 1818: Ubi erant futuri nisi in Ipso? Ac per hoc est etiam Ipse in seipso, et ideo ibi illi ubi et Ipse, id est, in ipso. Ipse est igitur vita aeterna in qua futuri sumus, cum acceperit nos ad se: et ipsa vita aeterna quod Ipse est in Ipso est, ut ubi est Ipse, et nos simus, hoc est, in Ipso.
[23] Por. tenże, Sermo 335, 2: PL 38, 1469: In Christo mansuri sumus […] quomodo non erit nostra possesiio ubi manebimus et unde vivemus?
[24] Por. tenże, Enarrationes in Psalmos 84, 9: PL 37, 1475.
[25] Por. tenże, Sermo de peregrinatione hius vitae, 2: Morin, s. 285-286.
[26] Por. tenże, Enarrationes in Psalmos 84, 1: PL 37,
[27] Por. tenże, Sermo de capitulo Evangelii sec. Matthaeum ubi ait Dominus: Confiteor Tibi Pater Domine caeli et terra, quia abscondisti haec a sapientibus et prudentibus, et revelasti ea parvulis, ita Pater quoniam sic placitum est coram Te, 8: Morin, s. 363. Augustyn nawiązuje do Mt 11, 7.
[28] Augustyn, De Trinitate 4, 18, 24: PL 42, 904: Ne fides mortalis vitae dissonaret a veritate aeternae vitae, ipsa Veritas Patri coaeterna „de terra orta est”, cum Filius Dei sic venit ut fieret filius hominis, et ipse in se exciperet fidem nostram, qua nos perduceret ad Veritatem suam, qui sic suscepit mortalitatem nostram, ut non amitteret aeternitatem suam. […] Ita ergo nos purgari oportebat, ut ille nobis fieret ortus qui maneret aeternus, ne alter nobis esset in fide, alter in veritate. Por. także Enarrationes in Psalmos 123, 2: PL 37, 1641; De civitate Dei 11, 2: PL 41, 318.
[29] Tenże, Enarrationes in Psalmos 84, 9: PL 37, 1074: Dicamus Illi et nos: da nobis Christum tuum. Dedit enim nobis Christum, sed hominem: quem nobis dedit hominem, eum Ipsum nobis daturus est Deum. […] Factus est hominibus homo; servavit se Deum diis.
[30] Por. tenże, Enchiridion de fide, spe et caritate 108: PL 40, 282-283: Cum vero genus humanum peccata longe separaverunt a Deo, per Mediatorem qui solus sine peccato natus est, vixit, occisus est, reconciliari nos oportebat Deo usque ad carnis resurrectionem in vitam aeternam; ut humana superbia per humilitatem Dei argueretur ac sanaretur, et demonstraretur homini quam longe a Deo recesserat, cum per incarnatum Deum revocaretur, et exemplum oboedientiae per hominem Deum contumaci homini praeberetur, et Unigenito suscipiente formam servi quae nihil ante meruerat fons gratiae panderetur, et carnis etiam resurrectio redemptis promissa in ipso Redemptore praemonstraretur.
[31] Por. tenże, In Evangelium Ioannis tractatus 23, 5: PL 35, 1586: Christus venit ut resurgant animae ab iniquitate, resurgant corpora a corruptione. Animae resurgunt per ipsam substantiam Dei, corpora per dispenstionem humanam Domini nostri Jesu Christi.
[32] Por. tenże, Enarrationes in Psalmos 87/2, 5: PL 37, 1134.
[33] Por. tenże, In Evangelium Ioannis tractatus 23, 6: PL 35, 1588: Et tota praedicatio dispensatioque per Christum haec est, fratres, et alia non est, ut resurgant animae, resurgant et corpora. Utrumque quippe mortuum erat; corpus ex infirmitate, anima ex iniquitate. Quia utrumque mortuum erat, resurgat utrumque. Quid utrumque? Anima et corpus. Per quid ergo anima, nisi per Deum Christum? Per quid corpus, nisi per hominem Christum?
[34] Por. tenże, Sermo 241, 2: PL 39, 1599: Sublata fide resurrectionis mortuorum, omnis intercidit doctrina christiana.
[35] Por. tenże, Sermo 341, 16: PL 39, 1608.
[36] Por. tamże, 341, 17: PL 39, 1608.
[37] Por. tamże: PL 39, 1609.
[38] Por. tamże: Christus in eo quod ex nobis acceperat, resurrexit. […] Nullo modo ergo servi de resurrectione desperaverint cum in forma servi Dominus resurrexit.
[39] Por. tenże, De Trinitate 4, 3: PL 42, 889-892.
[40] Por. tenże, In Evangelium Ioannis tractatus 83, 1: PL 35, 1815: Gaudium nostrum inchoatur in fide renscentium, implebitur in premio resurgentium.
[41] Por. tenże, De Trinitate 14, 18: PL 42, 1055.
[42] Por. tamże.
[43] Por. tenże, Enarrationes in Psalmos 102, 6: PL 37, 1301: Ostendit exemplo quod promisit in premio. Sperent membra quod in capite demonstratum est. Non curabit membra sua, quorum Caput levavit in coelum?
[44] Por. tenże, Epistolae ad Romanos inchoata expositio, 5: PL 35, 2091: Filius Dei praedestinatus est quodam principatu resurrectionis, quia ex resurrectione omnium mortuorum ipse praedestinatus est, id est ut prae ceteris et ante ceteros resurgeret designatus.
[45] Por. tenże, Sermo 342, 10: PL 39, 1616-1617; Enarrationes in Psalmos 129, 6: PL 37, 1700.
[46] Tenże, Sermo de resurrectione corporum, in Pascha, 3: Morin, s. 329.
[47] Por. tenże, De vera religione 12, 25: PL 34, 132-133.
[48] Por. tamże, 23, 44: PL 34, 141.
[49] Por. tenże, In Evangelium Ioannis tractatus 68, 2: PL 35, 1814.
[50] Por. tenże, Epistula 118, 14: PL 33, 439.
[51] Por. tenże, In Evangelium Ioannis tractatus 68, 2: PL 35, 1815.
[52] Tenże, Sermo 337, 2: PL 38, 1477: Quae illa exsultatio, quae securitas erit? Cantabit claritas, nec compungetur infirmitas. Cum ostendet se ipsum nobis qui nos dilexit, et tradidit se ipsum pro nobis; et qui apparuit hominibus quod est factus in matre, apparebit eis Deus factor quod erat in Patre: cum ingredietur perfectam et ornatam, unitate stabilitam, immortalitate vestitam aeternus ipse habitator domum suam; implebit omnia, fulgebit in omnibus, ut sit Deus omnia in omnibus.
[53] Por. tenże, Enarrationes in Psalmos 122, 4: PL 37, 1031: Unde angitur cor christiani? – Quia nondum cum Christo vivit. Unde angitur cor christiani? Quia peregrinantur et desiderat patriam.
[54] Tenże, Confessiones 10, 28: PL 32, 795: Cum inhaesero tibi ex omni me, nusquam erit mihi dolor et labor, et viva erit vita mea tota plena te.
