Dwie tradycje przekazu ustanowienia Eucharystii
Ostatnia Wieczerza Jezusa z uczniami była prawdziwym i historycznym wydarzeniem.
Prawdziwe słowa Jezusa
Na podstawie studium powyższych tradycji można uznać, iż najstarsza forma słów Jezusa brzmiała najprawdopodobniej następująco:
To (jest) ciało moje.
Ten kielich (jest) przymierzem w mojej Krwi[32].
Komentatorzy proponując taki zapis słów Jezusa zaznaczają, iż czasownik „jest” pojawia się w nawiasie z tego względu, że w języku aramejskim czy też hebrajskim, nie było w tym przekazie użytego czasownika. Pojawia się on natomiast w przekładzie tych słów na język grecki[33]. A zatem Jezus zapewnia, że chleb, który podaje uczniom do spożycia, jest Jego Ciałem, a wino jest Jego Krwią. Ciało i Krew oznacza zarówno osobę Chrystusa, jak i złożoną przez Niego ofiarę. W Eucharystii obecny jest cały Chrystus.
W formułach ustanowienia Eucharystii termin „ciało” oznacza całą osobę Jezusa, dobrowolnie oddającego się w zbawczej ofierze uobecnianej w Eucharystii. A zatem dając swoje ciało w Eucharystii, Chrystus czyni przyjmujących ją uczestnikiem Jego ofiary: śmierci i zmartwychwstania.
Jego Krew jest narzędziem przebłagania Boga i zyskania odpuszczenia grzechów. Stąd Apostoł Piotr zapisze: „Wiecie bowiem, że z waszego, odziedziczonego po przodkach, złego postępowania zostali wykupieni nie czymś przemijającym, srebrem lub złotem, ale drogocenną krwią Chrystusa, jako baranka niepokalanego i bez zmazy” (1 P1,18-19).
Tak tradycja antiocheńska jak i jerozolimska wywodzą się z wydarzenia Ostatniej Wieczerzy, która była prawdziwą – nową Paschą Jezusa. Wywodzą się zatem one nie z liturgii pierwotnego Kościoła, ale z historycznego wydarzenia. Słowa te nie zostały wytworzone przez pierwotną wspólnotę Kościoła na potrzeby liturgii, ale zostały prawdziwie i rzeczywiście wypowiedziane przez Jezusa podczas Ostatniej Wieczerzy.
Obie tradycje są bardzo starożytne. Zapis Pawłowo-Łukaszowy sięga lat czterdziestych. Przekaz Pierwszego Listu do Koryntian jest pewnego rodzaju korektą niewłaściwych postaw, zachowań podczas sprawowania Eucharystii. Czyli kiedy Paweł pisze list, w Koryncie jest już żywa tradycja celebracji Eucharystii. Co więcej, celebracje te już muszą trwać pewien czas, skoro koniecznym jest ich korekta – piętnowanie nadużyć. A zatem już od samego początku we wspólnotach Kościelnych celebrowano Eucharystię. Nie jest możliwym, podkreślają komentatorzy, by w krótkim czasie po wydarzeniu Jezusa wspólnota Kościoła wytworzyła nowy i tak ważny obrzęd. Warto pamiętać, iż w celebracji tej jest mowa o spożywaniu ludzkiego ciała i piciu ludzkiej krwi, co zupełnie nie przystaje do mentalności i religijności żydowskiej – ale i mentalności ówczesnego świata. Gdyby to pierwsi chrześcijanie wytworzyli rytuał religijny, z pewnością polegałby na czymś innym[34].
To Jezus ustanawia jedność pomiędzy sakramentem Eucharystii a własną śmiercią. Łączy Ostatnią Wieczerzę ze swoją śmiercią i chwalebnym zmartwychwstaniem. Ofiara ta jest ofiarą za wszystkich i ma charakter zastępczy i ekspiacyjny. Jest to Jego ofiara dobrowolna. To Jezus oddaje się w czasie Ostatniej Wieczerzy i na krzyżu. Eucharystia bowiem i ofiara krzyża jest jednym i tym samym wydarzeniem. Ustanawiając Eucharystię i umierając na krzyżu, Jezus zawiera nowe przymierze pomiędzy Bogiem a ludźmi. Jest to przymierze w Jego Krwi. W ten sposób tworzy się nowy lud Boży, gromadzący się wokół Eucharystii.
[1] Zob. M. Rosik, Eucharystia w tradycji biblijnej, s. 779-780.
[2] R. Pietkiewicz, Biblijne przekazy o ustanowieniu Eucharystii, s. 81.
[3] Zob. R. Pietkiewicz, Biblijne przekazy o ustanowieniu Eucharystii, s. 85; A. Jankowski, Eucharystia jako „nasza Pascha” (1 Kor 5,7) w teologii biblijnej Nowego Testamentu, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 28(1975), s. 91; R. Bartnicki, Pascha żydowska a chrześcijańska ofiara eucharystyczna, „Studia Theologica Varsaviensia” 18(1980), z. 1, s. 114; H. Langkammer, Teologia Eucharystii. Wymowa tekstów biblijnych, Kłodzko 1997, s. 32.
[4] Są także głosy, iż można mówić także o trzeciej tradycji – zależności między przekazem św. Marka i tekstem św. Łukasza. Zob. H. Langkammer, Zagadnienie autentycznego brzmienia słów konsekracji, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 28(1975), s. 101.Według R. Bartnickiego, przekaz Łukasza powstał z połączenia tradycji obecnej w 1 Kor 11,23-25 oraz Mk 14,22-25. Zob. R. Bartnicki, Ostatnia wieczerzą nową Paschą Jezusa (Mk 14,22-25), „Warszawskie Studia Teologiczne” 33(2015), s. 12.
[5] Zob. J. Kudasiewicz, Elementy eklezjalne w tekstach o ustanowieniu Eucharystii, „Studia Theologica Varsaviensia” 18(1980), z. 2, s. 31-32.
[6] Zob. P. Benoit, Opisy ustanowienia Eucharystii, w: Biblia dzisiaj, red. J. Kudasiewicz, Kraków 1969, s. 334.
[7] Zob. M. Rosik, Eucharystia w tradycji biblijnej, s. 782.
[8] Zob. J. Kudasiewicz, Teksty ustanowienia Eucharystii, w; Biblia o Eucharystii, red. S. Szymik, Lublin1997, s. 65.
[9]Choć niektórzy dodają do tego stwierdzenia, iż nie należy wyprowadzać pochopnie wniosku, że najstarsze przekazane na piśmie świadectwo najlepiej oddaje pierwotne słowa Jezusa. Zob. R. Bartnicki, Ostatnia wieczerzą nową Paschą Jezusa (Mk 14,22-25), s. 11.
[10] Zob. H. Langkammer, Zagadnienie autentycznego brzmienia słów konsekracji, s. 107; E.J. Jezierska, Eucharystia – udziałem wiernego w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 38(1985), z. 1, s. 9.
[11] Jezierska, Eucharystia – udziałem wiernego w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa, s. 10.
[12] Taka praktyka dziękczynienia przy spożywaniu posiłków pojawia się w liście do Tymoteusza, gdzie Apostoł poucza swojego umiłowanego ucznia, iż: „niczego, co jest spożywane z dziękczynieniem, nie należy odrzucać” (1 Tm 4,4).
[13] Zob. Miszna Pesahim 10,3; Tosefta Pesahim 10,9.
[14] Zob. Rz 5,6.8; 8,32; 14,15; 2 Kor 5,14.15.21; Ga 1,4; 2,20; 3,13; 1 Tes 5,10.
[15] Zob. LXX: Wj 12,47; 13,5; Kpł 8,34; 9,6; Lb 9,2-4.11-14; Pwt 16,1.10.
[16] M. Rosik, Eucharystia w tradycji biblijnej, s. 788; zob. R. Bartnicki, Jezus w drodze do śmierci i zmartwychwstania. Komentarz do Ewangelii Marka 8,27 – 16,20, cz. II Mk 14,1 – 16,20, Warszawa 2019, s. 142.
[17] Zob. J. Froniewski, Teologia anamnezy eucharystycznej jako pamiątki uobecniającej ofiarę Chrystusa i jej implikacje ekumeniczne, Wrocław 2011, s. 62-63; E.J. Jezierska, Eucharystia – udziałem wiernego w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa, s. 10-11.
[18] Zob. W. Kosek, Nakaz głoszenia śmierci Pana „aż przyjdzie” (1 Kor 11,26) w świetle porównawczej analizy gramatycznej, w: Jak śmierć potężna jest miłość, red. W. Chrostowski, Ząbki 2009, s. 225.
[19] Zob. E.J. Jezierska, Eucharystia – udziałem wiernego w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa, s. 11.
[20] Zob. M. Rosik, Eucharystia w tradycji biblijnej, s. 794-801.
[21] Zob. P. Benoit, Opisy ustanowienia Eucharystii, s. 333
[22] Zob. F. Mickiewicz, Ewangelia według świętego Łukasza. Rozdziały 12 – 24. Wstęp. Przekład z oryginału. Komentarz, Częstochowa 2012, s. 437.
[23] Zob. R. Rubinkiewicz, Eucharystia źródłem jedności, w: Biblia o Eucharystii, red. S. Szymik, Lublin 1997, s. 53.
[24] Bazując na przekazie św. Marka św. Łukasz zapisuje jedynie: „odtąd nie będę już pil z owocu winnego krzewu, aż przyjdzie królestwo Boże” (Łk 22,18). Pomija jednak obecne w przekazie najstarszej kanonicznie Ewangelii słowa: „aż do dnia, kiedy pić go będę nowy” (Mk 14,25). Przez takie ominięcie Autor Trzeciej Ewangelii niejako osłabia wskazanie eschatologiczne, a w to miejsce wprowadza oczekiwanie na królestwo Boże związane z działalnością wspólnoty Kościoła.
[25] Zob. E.J. Jezierska, Przekaz ustanowienia Eucharystii w Ewangelii Łukaszowej (Łk 22,19-20), s. 88.
[26] Zob. M. Rosik, Eucharystia w tradycji biblijnej, s. 800.
[27] Zob. R. Bartnicki, Ostatnia wieczerzą nową Paschą Jezusa (Mk 14,22-25),, s. 14.
[28] Tak zresztą było nie tylko w przypadku świętowania Paschy. Stary Testament bowiem wyraźnie uczył, iż „krew żertw” należało wylać na ołtarzu Pana (Pwt 12,27).
[29] Komentatorzy podkreślają, iż użyta w tekście Marka forma gramatyczna (imiesłów czasu teraźniejszego) wskazuje na czynność trwałą i nieustającą. Zob. S. Szymik, Symbolika kielicha w tekstach ustanowienia Eucharystii, w: Biblia o Eucharystii, red. S. Szymik, Lublin 1997, s. 191; Zob. R. Bartnicki, Ostatnia wieczerzą nową Paschą Jezusa (Mk 14,22-25), s. 31.
[30] Zob. A. Paciorek, Ewangelia według św. Mateusza. Rozdziały 14 – 28. Wstęp. Przekład z oryginału. Komentarz, Częstochowa 2008, s. 560.
[31] Zob. J. Kudasiewicz, Elementy eklezjalne w tekstach o ustanowieniu Eucharystii, s. 31-32.
[32] Zob. R. Bartnicki, Ostatnia wieczerzą nową Paschą Jezusa (Mk 14,22-25), s. 10.
[33] Zob. R. Bartnicki, Ostatnia wieczerzą nową Paschą Jezusa (Mk 14,22-25), s. 26; M. Rosik, Eucharystia w tradycji biblijnej, s. 815.
[34] Zob. J. Kudasiewicz, Teksty ustanowienia Eucharystii, s. 67
Pytanie
Kto w starożytności mógł uczestniczyć w całej Mszy św.?
Odpowiedzi z podaniem tradycyjnego adresu pocztowego prosimy przesyłać e-mailem na adres: studium@gosc.pl lub pocztą tradycyjną:"Gość Niedzielny" Plac Katedralny 1
33-100 Tarnów
Administratorem danych osobowych jest Instytut Gość Media (Organizator). Dane osobowe są przetwarzane na podstawie Pani/Pana zgody, w celu przeprowadzenia konkursu, przez okres do zakończenia całego postępowania konkursowego. Dane osobowe mogą być udostępniane uprawnionym organom. Przysługuje Pani/Panu prawo dostępu do treści swoich danych, żądania ich sprostowania, usunięcia, ograniczenia przetwarzania, przenoszenia, wniesienia sprzeciwu, wniesienia skargi do organu nadzorczego. W każdym momencie zgody na przetwarzanie danych w celu przeprowadzenia konkursu jak i opublikowanie wyników mogą zostać wycofane przez kontakt na adres e-mail: sekretariat@igomedia.pl.
