Szczęśliwi cisi (Mt 5,5)

Pisząc, iż szczęśliwymi są ludzie cisi, św. Mateusz nawiązuje do Ps 37,3, gdzie psalmista zapowie, iż „pokorni posiądą ziemię”. Grecki termin praeis jest tłumaczony jako cisi, ale również można tłumaczyć jako łagodni[6].

Wielu wskazuje, iż bardziej właściwe będzie rozumienie w trzecim błogosławieństwie przymiotnika praeis jako cisi. W ten sposób oznaczano ludzi umiejących panować nad swoim gniewem. Przeciwstawiają oni cichość gniewliwości. Twierdzenie to było prawomocne, szczególnie w perspektywie Mateuszowych antytez, gdzie przykazanie „nie zabijaj”, zostaje uzupełnione przez Chrystusa o wskazanie, iż „każdy, kto się gniewa na brata swego, podlega sądowi” (Mt 5,22). Jezus więc nie tyle potwierdza starotestamentalny zakaz „nie zabijaj”, ile zabrania nawet gniewać się na bliźniego, gdyż gniew może w efekcie finalnym prowadzić do zabójstwa. W tym ujęciu Mistrz z Nazaretu zachęcałby swoich uczniów do cichości i spokoju.

W Ewangelii Mateusza przymiotnik ten występuje jeszcze w dwóch miejscach. W Mt 11,29 Jezus sam siebie nazywa łagodnym (gr. praeis) i pokornym: „uczcie się ode Mnie, bo jestem łagodny i pokorny sercem”. Natomiast Mt 21,5 nawiązuje do proroctwa z Księgi Zachariasza, mówiącego o królu wjeżdżającym na osiołku do Jerozolimy: „oto król twój przychodzi do ciebie, łagodny (gr. praeis) siedząc na oślicy” (zob. Za 9,9). Trzecie błogosławieństwo zapowiada szczęście ludziom łagodnym (gr. praeis), czyli tym którzy nie oburzają się wobec życiowych przeciwności, którzy potrafią znosić je z wielką cierpliwością.

Prawdziwą „łagodność – cichość”, o której jest tu mowa, widzieć w postawie Jezusa wyrażającej się w Jego uniżeniu i przede wszystkim pokorze. Na takie rozumienie sensu trzeciego błogosławieństwa, wskazuje Stary Testament. W Księdze Przysłów autor pisze: „lepiej być skromnym wśród pokornych (cichych – gr. praeis), aniżeli dzielić łupy z pysznymi” (Prz 16,19). Ten sam również przymiotnik zostaje użyty w Księdze Syracha: „Pan wywrócił trony władców, a na ich miejscu posadził pokornych (cichych – gr. praeis)”. W przykładach tych autorzy starotestamentalni rozumieli cichość jako pokorę. Stąd też, pamiętając zarówno o pochodzeniu Mateusza, czy też o adresatach jego Ewangelii pochodzących z narodu wybranego, można przypuszczać, iż św. Mateusz termin cichy (gr. praeis) mógł rozumieć w znaczeniu pokorny.

Niewątpliwie w Mateuszowym przymiotniku cisi (gr. praeis) mieszczą się wszystkie powyższe znaczenia. Człowiekiem szczęśliwym według trzeciego błogosławieństwa jest każdy, kto jest cichym, łagodnym i pokornym.

Szczęście ludzi cichych, łagodnych i pokornych będzie polegało na tym, iż „posiądą oni ziemię”. Sformułowanie to nawiązuje do Ps 36,11, gdzie autor mówi, iż „cisi odziedziczą ziemię i będą się cieszyć wielkim pokojem”. Temat ziemi obiecanej jest jednym z ważniejszych w Starym Testamencie. Historia ziemi rozpoczyna się od powołania Abrahama „na ojca wielu narodów” (Rdz 15,5), który otrzymuje na własność cały kraj Kanaan (Rdz 17,8). Temat ziemi powraca w dziejach Mojżesza, który po wyjściu z domu faraona zmierza do ziemi swoich ojców, „którą Pan poprzysiągł dać Abrahamowi, Izaakowi, Jakubowi, a po nich ich potomstwu” (Pwt 4,37n.). Ziemię tę, jak to przedstawia cała tradycja deuteronomiczna, naród wybrany otrzymał od Boga w zamian za wierność przykazaniom (Pwt 30,4nn.).

Obietnica odziedziczenia ziemi Kanaan na wieki nie została zrealizowana z winy niewierności Izraelitów. Stąd też pojawiają się zapowiedzi Mesjasza, który odziedziczy całą obiecaną krainę (Iz 65,9) nastąpi odnowienie Syjonu, zaś ocalona Reszta stanie się potężnym narodem (zob. Iz 60,21n.; 65,9; Tb 13,1n.). Owym dziedzicem wszystkich rzeczy staje się Chrystus (Hbr 1,2). Wraz z Jego nadejściem okazało się, iż ziemia obiecana była jedynie zapowiedzią większej i wspanialszej krainy – ojczyzny niebieskiej (Hbr 11,8n.); miejsca, gdzie człowiek dostępuje zbawienia (Hbr 1,14), i miejsca życia wiecznego (Mt 19,29; Tt 3,7).

A zatem obietnica osiągnięcie ziemi w trzecim błogosławieństwie nie była rozumiana przez słuchaczy jedynie w sensie fizycznym jako obietnica Palestyny, ale bardziej w sensie duchowym. Szczęściem ludzi cichych, łagodnych i pokornych, będzie uczestnictwo w przyszłym, choć już obecnym na ziemi, królestwie Bożym, które nadejdzie wraz z powrotem Chrystusa na ziemię.