Tradycja i redakcja

Wyśpiewany przez Maryję hymn Magnificat (Łk 1,46-55) przypomina starotestamentowy hymn Anny matki Samuela (1 Sm 2,110). Być może w przypadku Magnificat, jak wskazują niektórzy komentatorzy, mamy do czynienia ze znanym już w Starym Testamencie zjawiskiem relektury, polegającym na tworzeniu nowych i aktualnych tekstów na podstawie dawnych, znanych z tradycji.

Czytając oba te teksty widać, że początki obu hymnów są niemal identycznie skonstruowane. Każdy z nich rozpoczyna się uwielbieniem Boga z radością, której źródłem jest oczekiwanie potomka dzięki Bożej interwencji, po czym następuje uzasadnienie. Obydwa utwory zawierają proklamację świętości Boga. Różnica polega na tym, że Hymn Anny podkreśla wielkość Boga, natomiast Ewangelia wg św. Łukasza zwraca uwagę na Jego miłosierdzie. W trzeciej części Bóg jest ukazany jako ten, który wzywa do nawrócenia, po czym dokonuje sprawiedliwego sądu nad tymi, którzy Go nie wysłuchali. Poszczególne działania Boga opisane w Pierwszej Księdze Samuela (1 Sm 2,4-8) powtarza ewangelista w Łk 1,52-53, choć w odwrotnej kolejności. Zakończenie obydwu hymnów stanowi przekonanie o ostatecznym zwycięstwie Boga, co jest realizacją Przymierza zawartego w przeszłości z narodem wybranym.

Egzegeci dostrzegają podobieństwa do Kantyku Anny zarówno pod względem słownictwa, jak i formy oraz stylistyki[5]. W Magnificat jednak można dostrzec wiele aluzji i do innych tekstów ze Starego Testamentu[6], stąd też często ten przekazany przez św. Łukasz tekst bywa nazywany „mozaiką ułożoną z cytatów Starego Testamentu”[7].

Spotkanie Maryi z Elżbietą jest swoistym epilogiem tak do poprzedzających go scen zwiastowania narodzin Jana Chrzciciela i Jezusa, jak i całego przekazu o nawiedzeniu. Po monologu Elżbiety, który wielu uznaje za pieśń liturgiczną[8], następuje piękna pieśń Maryi, którą komentatorzy określają mianem hymnu eschatologicznego, pieśnią wdzięczności Maryi.

Według komentatorów Magnificat jest hymnem rozpoczynającym się od części osobistej, która przechodzi we wspomnienie zbawczych dzieł Boga wobec ubogich Izraela. Ze względu na budowę podobną do psalmów dziękczynnych, Magnificat bywa także nazywany psalmem. Niezależnie od podziałów, jakich dokonują egzegeci w odniesieniu do pieśni biblijnych, niewątpliwie Magnificat jest pieśnią wdzięczności Maryi za wielkie rzeczy które jej Bóg uczynił jak i uwielbieniem Boga za doznane przez całą ludzkość dobro eschatologiczne[9].

W samym Magnificat można wyróżnić trzy części: wprowadzenie (Łk 1,46-47), osobiste dziękczynienie i uwielbienie Boga (Łk 1,48-50) oraz nawiązania do historii zbawienia (Łk 1,48-55). Całość zamyka opis zakończenia spotkania (Łk 1,56) [10].